3- ma’ruza. O‘qish-yozish oqimlari (cin, cout) Reja

2. O‘qish oqimi (cin) 

O‘zgaruvchilarning istream turi o‘zgaruvchilarning kiritish oqimi deyiladi; 

ўзгарувчиларнинг ostream тури ўзгарувчиларнинг чиқариш оқими дейилади. 

ўзгарувчиларнинг  astream  тури  ўзгарувчиларнинг  киритиш  чиқаришнинг 

ихтиёрий оқими дейилади. 

---

cin  turi  berilganlarni  inputdevice  standartidan  olish  uchun  foydalaniladigan 

operatorlardan va funksiyalardan foydalana olishi mumkin. Siz ilovadan kiritilgan 

berilganlarni olish uchun >> brieflyused operatoridan foydalanishingiz mumkin. 

Keyingi  mavzuda  >>  operatoridan  qanday  foydalanish  mumkinligi  hamda 

o‘zgaruvchilarni  kiritishning  get,  ignore,  peek,  ва  putback  funksiyalaridan 

foydalanishni o‘rganasiz. 

Berilganlarni oqimdan  kiritish uchun  cin kalit  so‘zidan va  >> operatoridan 

foydalaniladi. O‘zgaruvchiga kiritish oqimidan qiymat kiritish quyidagicha amalga 

oshiriladi: 

cin >> soni; 

 

Kompilyator  bu  operatorni  bajarayotganda  kiritish  oqimidan  berilganni  olib 

xotiradagi  soni  o‘zgaruvchisida  saqlaydi.  Shuning  uchun  foydalanuvchi 

klaviaturadan 15.50 qiymatini kiritsa soni o‘zgaruvchisining qiymati 15.50 ga teng 

bo‘ladi; 

O‘zgaruvchilarni  kiritish  operatori  >>  ikkita  operanddan  tashkil  topgan. 

Operatorning  chap  tomonida  cin  kiritish  oqimi  va  operatorning  o‘ng  tomonida 

o‘zgaruvchining nomi bo‘ladi. 

Berilganlarni oqimdan o‘qish operatorining sintaksisi quyidagicha: 

cin >> variable >> variable...; 

 

Yuqoridagi sintaksisdan ko‘rinib turibdiki, bitta o‘zgaruvchiga kiritish oqimidan >> 

operatoridan qayta-qayta foydalangan holda berilganlarni o‘qib olish mumkin. Bir 

nechta  o‘zgaruvchiga  ham  kiritish  oqimidan  berilganlarni  kiritish  mumkin, 

quyidagicha: 

cin >> soni >> vazni; 

shuningdek, yuqoridagi operatorni quyidagicha yozish mumkin: 

cin >> soni; 

cin >> vazni; 

 

Bu misolda berilganlar oqimidan oldin soni o‘zgaruvchisiga qiymat kiritiladi 

va  yangi  qatorga  tushganda  vazni  o‘zgaruvchisiga  qiymat  kiritiladi  yoki  aksincha 

qora ekranda bitta qatorda kiritilayotgan qiymatlar probel orqali kiritiladi. 

cin >> soni >> vazni; 

Quyidagi ko‘rinishda qiymatlar kiritilishi mumkin: 

15 48.30 

yoki: 

15 

48.30 

 

Kiritish operatori soni o‘zgaruvchisiga 15 qiymatini va vazni o‘zgaruvchisiga 

48.30 qiymatlarini o‘zlashtiradi. 

 

 

 

---

O‘zgaruvchiga berilishi mumkin bo‘lgan qiymatlar quyidagi jadvalda keltirilgan: 

 

Bizga o‘zgaruvchilarning turi quyidagicha e’lon qilingan bo‘lsin 

int a, b; 

double z; 

char ch; 

 

O‘zgaruvchilarni cin kalit so‘zi yordamida >> operatoridan foydalanib o‘qish va 

qiymatlarni konsol ilovadan kiritish quyidagicha amalga oshiriladi: 

 

Agar bizga o‘zgaruvchilarning turi quyidagicha e’lon qilingan bo‘lsa: 

int a; 

double z; 

char ch; 

O‘zgaruvchilarni cin kalit so‘zi yordamida >> operatoridan foydalanib o‘qish va 

qiymatlarni konsol ilovadan kiritish quyidagicha amalga oshiriladi: 

 

---

Ko‘rinib  turibtiki  yuqoridagi  1-4  hollarda  qiymatlarni  o‘qib  olish  bir  xil 

faqatgina qiymat kiritish har xil. 1-holda qiymatlar bitta qatorda probel yordamida 

ajratib  kiritiliyapti;  2-holda  qiymatlar  ikkita  qatorda  kiritiliyapti,  ulardan  birinchi 

ikkitasi  probel  bilan  ajratib  bitta  qatorda  uchinchi  qiymat  yangi  qatordan 

kiritiliyapti; 3- holda barcha qiymatlar yangi qatordan kiritiliyapti; 4-holda bercha 

qiymatlar  probel  bilan  ajratilmay  qo‘shib  kiritiliyapti.  Qiymatlardan  bilish 

mumkinki  ikkinchi  qiymat  son  emas,  bu  qiymat  o‘qib  olishlar  quyidagicha 

ko‘rinishda  ishlayapti:1,  2,  3  hollar  deyarli  bir  xil  tushinish  oson,  4-holda  >> 

operatori avval 57 sonini oqimdan ajratib olib a ga berdi va belgi uchraganda uni 

belgi turidagi ch o‘zgaruvchisiga berdi, 26.9 ni z o‘zgaruvchisiga berdi. 

Agar bizga o‘zgaruvchilarning turi quyidagicha e’lon qilingan bo‘lsa: 

int a , b; 

double z; 

char ch, ch1, ch2; 

O‘zgaruvchilarni cin kalit so‘zi yordamida >> operatoridan foydalanib o‘qish va 

qiymatlarni konsol ilovadan kiritish quyidagicha amalga oshiriladi: 

 

 

 

---

Quyida  misol  sifatida  keltirilgan  dasturda,  dastur  kodidan  oldin  sarlavha 

fayllari  aniqlab  olishgan.  Biz  bin  nechta  matematik  amallardan  foydalanishimiz 

uchun cmath sarlavhasi va satrlar ustida amallab bajarish uchun string sarlavha fayli 

qo‘shilgan, length funsiyasi string turidagi satrning uzunligini aniqlab beradi: 

 

#include  

#include  

#include  

using namespace std; 

int main() 

{ 

double u, v; 

string str; 

cout << "Line 1: 2 to the power of 6 = " 

<< static_cast(pow(2.0, 6.0)) << endl; 

u = 12.5; 

v = 3.0; 

cout << "Line 4: " << u << " to the power of " 

<< v << " = " << pow(u, v) << endl; 

cout << "Line 5: Square root of 24 = " 

<< sqrt(24.0) << endl; 

u = pow(8.0, 2.5); 

cout << "Line 7: u = " << u << endl; 

str = "Programming with C++"; 

cout << "Line 9: Length of str = " 

<< str.length() << endl; 

return 0; 

} 

Дастур натижаси: 

Line 1: 2 to the power of 6 = 64 

Line 4: 12.5 to the power of 3 = 1953.13 

Line 5: Square root of 24 = 4.89898 

Line 7: u = 181.019 

Line 9: Length of str = 20