3- mavzu. Korxonalarda eksport salohiyatini oshirishda innovatsion marketing texnologiyalaridan samarali foydalanish Reja

---

3- mavzu. Korxonalarda eksport salohiyatini oshirishda innovatsion 
marketing texnologiyalaridan samarali foydalanish 
 
Reja: 
 
1. Korxonalarga innovatsion marketing joriy etishning nazariy-uslubiy 
asoslari 
2. Innovatsion marketing turlari va uni eksport amaliyotiga joriy etish 
3. Innovatsion marketingni joriy etish istiqbollari 
 
3.1. Korxonalarga innovatsion marketing joriy etishning nazariy-uslubiy 
asoslari 
Innovatsion marketingning qoidalariga muvofiq yangi tovarni qabul qilish 
quyidagi bosqichlardan tashkil topadi: 
1. 
Birlamchi xabardorlik. Iste’molchi innovatsiya haqida xabar topadi, 
etarlicha axborotga ega emas. 
2. 
Tovarni tanish. Iste’molchi ba’zi bir axborotga ega, yangilikka 
qiziqadi: 
yangilik 
haqida 
qqshimcha 
axborotlar 
(reklama, 
prospektlar, 
ma’lumotnomalarni qidirishi mumkin). 
3. YAngi tovarni identifikatsiyalash. Iste’molchi yangilikni sinovdan 
qtkazishi haqida qaror qabul qiladi. Iste’molchi yangilikni o`zining ehtiyojlari bilan 
tanishtiradi. 
4. YAngilikdan foydalanish imkoniyatlarini baholash. 
5. Iste’molchi innovatsiya va xarid qilish ehtimoli haqidagi ma’lumotlarni
olish maqsadida yangilikni sinfodan qtkazadi. 
6. Test natijalari bo`yicha yangilikni xarid qilish yoki yaratishga investitsiya 
kiritish haqida qaror qabul qilish. 
 
 
 
 
 
Инновациялар 
Бозор 
Рақиблар (мавжуд бўлганлар ва 
янгилар) 
Бозорнинг фирмали 
тузилишини
тадқиқот қилиш 
Талабни тадқиқот қилиниши, 
бозор сиғими, геометрияси 
Савдо агентлари ва брокерлар
Савдо агентлари маркетинги 
Истеъмолчилар ёки якуний фойдаланувчилар
гуруҳлари 

---

1-rasm. Bozorni tadqiqot qilish tizimi
1
. 
Innovatsiyalarni bozorga tatbiq etish uchun zarur umumiy xususiyatlaridan 
tashqari iste’molchi uchun sifatning aniq ko`rsatkichlari: konstruktorlik ta’riflari, 
dizayn iste’molchilik xususiyatlari, foydalanish imkoniyatlari, qulaylik va albatta, 
narx katta ahamiyatga ega. 
YAngi tovarga talabning bashorati bozor ishtirokchilari va ularning faoliyati 
o`rtasidagi o`zaro aloqalari tizimli tadqiqot qilishga asoslangan. Bozor
ishtirokchilari: xaridorlar, sotuvchilar, savdo agentlari, vositachilar, brokerlar, 
imijmeykerlar, reklama agentliklari marketing tizimining elementlari bo`ladi. 
YAngilikni ishlab chiqaruvchilar va uning yakuniy iste’molchilari o`rtasida
vazifaviy o`zaro aloqani o`rnatish bozorni tadqiqot qilishning muhim elementi 
bo`ladi. 
Ammo tizimli tahlilda raqobat shakllari, usullari va darajasini, ehtimoli
bo`lgan raqiblarning xulqini tahlil qilish markaziy rol o`ynaydi. Bozorning barcha 
ishtirokchilari hulqini bashorat qilish va raqiblar harakatlarini baholash yangi 
tovorni oldinga harakatlantirish va unga talabni shakllantirishda hal qiluvchi bo`ladi 
. Demak, yangilikni bozorga kirib borishi strastegiyasini ishlab chiqish tovorning 
yangiligi darajasi, bozordagi raqobatning turi va novator firma raqobat 
afzalliklarining darajasiga bog’liqdir. 
Ishlab chiqarilayotgan tovarning tubdan yangiligi, uni tayyorlash 
texnologiyasi yangilik yashash davrining boshlang’ich bosqichlarida firmaning 
yakka hokimligi haqida gapirishga imkon beradi. Tubdan yangi mahsulotga talabni 
shakllanishi ikkita hal etuvchi jihatlari bilan bog’liq: bir tomondan yangilikka 
talabni yqqligi, yangilik ishlab chiqaruvchining innovatsion yakka hokimligi. Bu 
holda innovatsion yakka hokimlik va foydani kattalashtirish sharoitlarida talabni 
shakllantiruvchi tadbirlar tizimidan tashkil topgan kreativ xarakterga ega bo`ladi. 
Bu jarayonlar raqiblarni faoliyatlari, raqobat kurashini keng yoyadi, o`rnini 
bosuvchi tovarlar, modifikatsiyalanganlar, takomillashganlarni va imitatsiya 
qilinganlarni yaratilishi ehtimol bo`lgan natija bo`ladi. YAngi tovardan yuqori
foyda sarmoyani ishga qo`llashning yangi sohalarini qidirib topishni
rag’batlantiradi, sarmoyani foydaliroq sohalarga oqib kelishi sodir bo`ladi, u
monopoliyalar va raqobatlashuvchi guruhlarning ortiqcha sarmoyalarni, hamda
kichik va o`rta sarmoyalarni harakatlanishi bilan birga bo`ladi. 
Korxona raqobat o`rinlari tahlilining natijalari har xil usullar bilan
tekshirilishi mumkin; ham miqdoriy va ham sifatiy ko`rsakichlar (masalan, bozorda
egallagan joy)ni taqqoslash asosida. 
Faoliyatning afzalliklari va kamchiliklarini baholash firmaning bundan 
keyingi strategiyasini ishlab chiqish va bozor holatini bashoratlash uchun asos 
bo`ladi. 
Bundan tashqari, tahlil natijalari menejerlarning o`z firmasining 
kamchiliklarini bartaraf etish va raqibni neytrallashtirishga qaratilgan operativ 
1
Рычкова Н.В. «Маркетинговые инновации». –М.: КНОРУС, 2009.

---

ishning asosi bo`ladi. Korxona raqobatbyuardoshligini baholash firmani bundan 
keyingi rivojlanishining zaifligini hisobga olish bilan bashoratlashga imkon beradi.