3-amaliy ish: absorbsiya. Rektifikatsiya va haydash

---

3-AMALIY ISH: ABSORBSIYA. REKTIFIKATSIYA VA HAYDASH
 
1. Oddiy haydash tenglamasi: 
(7.1.) 
Bu yerda F - haydalgan aralashmaning boshlang‘ich miqdori; W - haydash 
jarayonidan sо‘ng kubda qolgan suyuqlik miqdori, u va x - bug‘ va suyuqlikdagi 
yengil uchuvchan komponentning muvozanat konsentratsiyalari; x
r
- boshlang‘ich 
aralashmadagi yengil uchuvchan komponent miqdori; x
w
- haydash jarayonidan 
sо‘ng hosil bо‘lgan qoldiqlikda yengil uchuvchan komponent miqdori. 
Haydalgan suyuqlikning о‘rtacha tarkibi quyidagi formula orqali topiladi: 
(7.2) 
2. Suvda erimaydigan suyuqliklarni bug‘ yordamida haydash paytidagi 
bug‘ning sarfi ushbu formula yordamida hisoblanadi: 
(7.3) 
bu yerda G
B
- haydalgan suyuqlik bilan ketayotgan suv bug‘i miqdori kg; M 
va M suv va haydalgan aralashmaning mol massasi; R-haydash temperaturasidagi 
haydalayotgan suyuqlik tо‘yingan bug‘ning bosimi P-aralashma bug‘larining 
umumiy bosimi; φ – 0,7- 0,8. 
Ikki komponentli A va V fazalarning tarkibi mol foizlar (% mol) va 
ulushlarda: 
(7.4) 
massaviy foiz (% mas) va ulushlarda: 
(7.5) 
hajmiy foiz (% hajm) va ulushlarda: 
(7.6) 
ifodalanishi mumkin. Bu yerda x – suyuq fazadagi yengil uchuvchan A 
komponentning konsentratsiyasi. 
Konsentratsiyalar о‘rtasidagi nisbatlar quyidagi kо‘rinishda bо‘ladi: 
(7.7) 
(7.8) 
bu yerda – 20
o
S temperaturada toza komponent A ning zichligi, kg/m
3
(14-
jadvaldan topiladi); R
AXhajm
– 20
o
S hajmiy konsentratsiyada A komponentning 
zichligi, kg/m
3
(23-jadvaldan topiladi) 

---

 
(7.9) 
 
(7.10) 
M
A
va M
B
- A va B toza komponentlarning mol massasi, kg/mol (20-jadvaldan 
olinadi). 
Suv spirt aralashmasi uchun massaviy foizdan mol foizga о‘tish ushbu 
formula yordamida amalga oshirilishi mumkin: 
(7.11) 
Binar aralashmalar mol massasi (kg/kmol) kuyidagi formuladan topiladi: 
 
(7.12) 
3.Uzluksiz ishlatsdigan rektifaksiya kolonnasining moddiy balans tenglamasi 
kuyidagi kо‘rinishga ega: 
G
bosh
=G
D
+G
k 
(7.13) 
G
bosh
 ∙x
bosh
 =G
D
 ∙x
D
 +G
k
 ∙x
k 
(7.14) 
bu yerda G
bosh
, G
D
, G
K
aralashma, distillyat va kub qoldiqlarining massaviy yoki 
mol sarf x
bosh
, x
D
, x
K
– aralashma, distillyat va kub qoldiqlariga yengil uchuvchan 
komponentning massaviy yoki mol miqdori. 
4.Ish chiziq tenglamalari: 
a) Kolonnaning yukorigi bug‘ tarkibini oshiruvchi qismi uchun ish chizig‘i 
kuyidagicha aniqlanadi. 
(7.15) 
b) kollonaning eng pastki qismi uchun ish chizig‘i tenglamasi ushbu kо‘rinishga 
ega: 
 
(7.16) 
Rektifikatsion kollonalarda, nazariy tahlillar asosida, uning butun balandligi 
bо‘yicha suyuqlik va bug‘ning mol sarflar о‘zgarmas deb qabul qilinadi. 

---

Agarda, nisbiy mol sarflar kо‘llanilsa, (7.13) va (7.14) tenglamalar kuyilagi 
kо‘rinishga ega bо‘ladi. 
(7.17) 
(7.18) 
bu yerda 
 
 
5.Muvozanat egri chizig‘da sinish nuqtalari bо‘lmaganda, uzluksiz 
ishlaydigan rektifikatsion kolonnaning manimal flegma soni 
kuyidagi 
tenglamadan topiladi.(7.1 rasm); 
(7.19) 
bu yerda 
– yengil uchuvchan komponentning distillyatdagi mol ulushi, 
– 
xuddi shu, faqat kolonnanig boshlang‘ich suyuqligida; 
– xuddi shu, faqat 
boshlang‘ich suyuqlikning muvozanat bug‘ida. 
Minimal flegma soni: 
(7.19a) 
Formula yordamida ham hisoblasa bо‘ladi. - 7.1 – rasmdan, muvozanat 
chizig‘ining ordinata о‘qilagi kesmasining qiymati. Haqiqiy flegma soni tahminiy 
usul bilan ushbu tenglikdan topiladi ya’ni, 
(7.20) 
Bu yerda 
– flegmaning kо‘proq olinishini hisobga oluvchi koeffitsiyent, 
odatda 
. 
Rektifikatsion kolonnalarni hisoblashda flegmaning haqiqiy soni quyidagi formula 
yordamida aniqlanadi: 

---

6. Uzluksiz ishlaydigan rektifikatsion kolonna uchun quyidagi issiqlik balansini 
tuzish mumkin: 
(7.21) 
Bu yerda 
– qaynayotgan suyuqlikga isituvchi bug‘dan о‘tayotgan issiqlik 
miqdori, Vt; 
- deflegmatorla kondensitsiyalanayotgan bug‘lardan sovituvchi suv 
yordamida olinayotgan issiqlik miqdori, V; 
– atrof muhitga issiqlikning 
yо‘qotilishi, Vt; , , - boshlang‘ich suyuqlik, distillyat va kub qoldig‘i 
entalpiyalari. 
Olingan (7.21) tenglamadan 
ni topish mumkin:
(7.22) 
Bu yerda 
, 
, 
о‘rtacha solishtirma sig‘imlar, J/(kg K) 
, 
, 
tegishli 
temperaturalar, 
. 
Deflegmatorda sovituvchi suvga о‘tgan issiqlik sarjlari ushbu formulada 
xisoblanadi: 
(7.23) 
R – flegma soni; 
– deflegmatorda bularning konlensatsiyalash solishtirma 
issiqligi, J/kg . 
7. Tarelkali rektifikatsion kolonnaning diametri kuyilagi tenglama orqali 
aniqlanadi: 
(7.24) 
Bu yerda V – kolonnadan о‘tgan bug‘ sarfi, m/c; w – bug‘ tezligi m/s. 
Kо‘p kо‘llaniladigan bug‘ning tezligi esa, ushbu formuladan topiladi: 
(7.25) 
Agarda 
bо‘lsa, 
(7.26) 
8. Rektifikatsion kolonna balandligi kuyida formula bо‘yicha hisoblanali: 
(7.27) 
n – tarelkalar soni, h -  tarelkalar orasidagi masofa. Tahminiy hisoblar uchun 
tarelkalar sonini ularning о‘rtacha f.i.k orqali aniqlash mumkin: 
- tarelkalarning nazariy soni.