3-Amaliy mashg‘ulot Mavzu: Oʻzgarmas tok magnitlarini tortish kuchlarini hisobi. Oʻzgaruvchan tok magnitlarini tortish kuchlarini hisobi

3-Amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Oʻzgarmas tok magnitlarini tortish kuchlarini hisobi. Oʻzgaruvchan tok magnitlarini tortish kuchlarini hisobi


Oʻzgarmas tok magnitlarini tortish kuchlarini hisobi.
Mashgʻulot maqsadi: Elektromagnit kontaktli apparat va elementlarning ishchi rejimi elektromagnitning tortish kuchiga bogʻliqdir. Shu kuchning miqdorini aniqlashdagi bajarilish ketma-ketligi oʻrganish.
Ishni tushuntirish: Elektromagnitlarning tortishish kuchlarini aniqlash uchun misol qilib oʻzgarmas tok elektromagnitida hosil boʻladigan tortish kuchini aniqlashni oʻrganamiz. Kalit manbaaga ulanganda gʻaltak U kuchlanish ostida boʻladi yaʻni: U=i_r+d/dt=i_r+d(Li)/dt (1) bunda =Li oqim ilashish koeffitsenti. Zanjirdan tok


oqib oʻtayotganda dastlab elektromagnitning tortish kuchi, prujinani tortish kuchidan kichik boʻladi, yakor harakat qilmaydi, yaʻni havo boʻshligʻi oʻzgarmaydi tortishish kuchi esa ortadi. Oqimning ilashishi =1 qiymatiga yetganda elektromagnitning tortish kuchi prujinaning tortish kuchidan ortadi va yakor harakatga keladi. Havo boʻshligʻi 0 ga teng boʻladi. Natijada havo boʻshligʻini solishtirma oʻtkazuvchanligi ortadi. Elektromagnitning qoʻzgʻatish chulgʻami manbaga ulangandan boshlab yakor qoʻzgʻalishigacha boʻlgan vaqt davomida jamgʻarilgan energiya quyidagicha aniqlanadi: A₁=


Oʻzgarmas tok elektromagnitidagi tortish kuchini aniqlash. Yakor harakati natijasi-da b₁ havo boʻshligʻi b₂ gacha oʻzgarganda oʻrtacha tortish kuchi quyidagicha aniqlanadi: F_oʻr=A₃/x=-A₃/=A₃/(b₂ - b₁) bunda x-yakor harakati  - havo boʻshligini oʻzgarishi. Shunday qilib tortishish kuchi elektromagnit tomonidan bajarilgan ishni harakating nisbatiga teng. F=-dA₃/db bunda F kuchni taʻsiri,  havo boʻshligʻi kamayish tomoniga yoʻnalgan. Elektromagnitning qoʻzgʻatish chulgʻamida tok qiymati oʻzgarmasa tortish kuchini havo boʻshligʻiga bogʻliqligi statik tortish harakteristikasi deb ataladi va egri chizigʻini koʻrinishi quyidagicha boʻladi.
Masala; Agar magnit maydonni induktsiyasi F=BIl formula bilan topil-sa, V=1,5 Tl, oʻtkazgichning ish uzunligi l=0,4 m; boʻlsa va oʻtkazgich orqali oʻtayotgan tok I=50 A boʻlsa, tok vujudga keltiradigan magnit maydonining oʻtkazgichga taʻsir etadi-gan kuchi hisoblansin. Yechish: Oʻtkazgichga taʻsir etadigan kuch: F=BIl=1,5ˑ50ˑ0,4=30 H 1 H =0,102 kg boʻlgani sababli F=30ˑ0,102=3,55 kg. Topshiriq: B=3,5 Tl, l=2,4 m, I=30 A boʻlganda magnit maydonni induktsiyasi F=BIl formula bilan topilsin.