3-amaliy mashg‘ulot Mavzu: Quduqlarni perforatsiya qilish texnikasi

Quduqlarni torpedali perforatsiya qilish 
Torpedali perforatorlar kabel orqali tushiriladigan va diametri 22 mm li 
portlovchi snaryadlar otadigan aparatlar bilan amalga oshiriladi.
Ichki PM zaryadi bitta snaryad uchun 5 g teng. Aparat ikkita seksiyadan tashkil 
topgan bo‘lib, har biri ikkitadan gorizontal stvolga ega. Snaryad qiya turdagi 
detonator bilan jihozlangan. Snaryadni tuxtash vaqtida ichki zaryadning portlashi 
sodir bo‘ladi va atrofidagi tog‘ jinslarining silkilanishiga olib keladi. Kameradagi 
PM ning massasi – 27 g ni tashkil qiladi. Sinov natijalarida shuni kursatadiki 
kanallarning chuqurligi 100-160 mm, diametri esa – 22 mm ni tashkil qiladi. 
Filtratsiya yulining 1 m uzunligi turtta teshikga bulinib ketadi, chunki torpedli 
perforatsiyada bir ыismi himoya tizmasining teshib utish uchun ishlatiladi. 
Uqli va torpedali perforatsiya chegaralangan holatda qullaniladi, ya’ni kuproq 
kumulyativ perforatsiya qo‘llanilmoqda 
 
Kumulyativ perforatsiya 
Kumulyativ perforatsiya – uq yoki snaryad qatnashmaydigan
perforator bilan otish orqali amalga oshiriladi.
Tusiqni teshish fokuslashgan portlash hisobiga amalga oshiriladi. Bu 
kabi fokuslashish portlovchi moddaning sirt tuzilining oxiri tuzilishi 
bilan asoslangan, u yupqa metall (qalinligi 0,6 mm li mis list) bilan 
qoplangan. Ingichka gaz oqimi kurinishidagi portlash energiyasi – 
mahsuloti qoplamadan utib kanal ochadi.
Kumulyativ oqimning bosh qismi 6-8 km/s tezlikka erishadi va tusiqqa 
0,15-0,3 mln MPa bosim hosil qiladi. Kmulyativ zaryad bilan otish 
tusiqda chuqurligi 350 mm ni tashkil qiluvchi perforatsiya kanalini va 
urta qismlarining diametri 8-14 mm li perforatsiya kanallarini hosil 
qiladi. 
Hamma kumulyativ perforatorlarda gorizontal joylashgan zaryadga 
ega bulib va ular korpusli va korpussiz turlariga bulinadi. 

---

Korpusli perforatorlar zaryadsizlantirilgandan sung ham kup 
marotaba ishlatsa buladi. Korpussiz perfoatorni esa bir marta 
ishlatiladi. Korpusli perforatorning ham bir marta ishlatiladigan 
turi ishlab chiqarilgan bulib , uning korpusi yupqa metalldan 
ishlangan va bu qobiq faqatgina quduqqa perforatorni tushirishda 
zaryadlarni zichlangan holatda ushlab turish uchun xizmat qiladi. 
Peforatorlar kabel bilan (uta kichik ulchamli, NKQ lari ichidan 
va NKQ lar bilan tushiriladigan perforatorlar ham mavjud) 
quduqqa tushiriladi.Bu kab perforatorlarda portlash jarayoni 
elektr impulsi bilan emas, balki NKQ orqali portlash porsheni kabi 
ishlovchi rezin shar tashlash orqali amalga oshiriladi. Kumulyativ 
zaryadning bir donasi uchun PM ning massasi 25-50 g ni tashkil 
qiladi. 
Kumulyativ perforator bilan ochiladigan intervalning maksimal qalinligi 30 m, 
torpedali bilan – 1 m, uqli bilan - 2,5 m gacha buladi. 
Korpusli perforatorlar bir martalik utshirish bilan 3,5 m intervalni ochadi, korpusli 
bir martalik perforatorlar esa -10 m gacha, korpussiz yoki lentali bilan 30 m gacha 
ochadi. 
3-rasm. Korpusli kumulyativli perforator PK105DU: 
1-portlatuvchi patron; 2-shnur; 3- zaryad; 4-elektr utkazgich 
Lenatli perforator korpusli perforatorga nisbatan engil, ularning qo‘llanilishi quduq 
tubi bosimi va harorati bilan chegaralanadi, ya’ni portlovchi patron va 
detonirlovchi shnur quduq suyuqligi uzaro ta’sirda bo‘ladi. 
Lentali perforatorlarda zaryadlar zich berkitilgan shisha chashkaga 
urnatilgan, qaysiki oxirida yuk osilgan pulat lenta teshiglariga 
joylashtirilgan bo‘ladi. Gryand shaklida kabelda tushiriladi. Porlashdan 
sung lenta uncha zarar etmaydi, lekin uni qayta foydalanib bo‘lmaydi.
Korpussiz perfaratorning kamchigi – ishlamay qolganinini kuzatib 
bulmaydi, bu kabi nosozliklarni korpusli perfaratorlarda quduqdan 
kutargandan so‘ng kurish imkonini beradi. 
4- rasm. Lentali kumulyativli perforator PKS105: 
KN - kabelnыy nakonechnik; 1- perforator boshchasi; 2 – po‘lat lenta; 3- shnur; 4 - zaryad; 5 - 
portlovchi patron; 6 - yuk. 

---

5-rasm. Perforatorlarning teshib utish qobilyati: a – kumulyativnaya (PK-103); b –uqli (PVK-80); v 
– torpedali; g – qum-suyuqlik oqimi bilan teshish. 
(1- himoya tizmasi; 2-sement halqa; 3 – tog‘ jinsi).