3. Бирор тижорат банки (Ўзбекистон банклари) мисолида унинг очиқ валюта позициясини таҳлил қилинг?

13-модда. Норезидентларнинг ҳисобварақлари
Норезидентлар Ўзбекистон Республикаси банкларида чет эл валютасида ва Ўзбекистон Республикаси валютасида банк ҳисобварақларини очишга ва улардан фойдаланишга ҳақли.
Фаолиятни Ўзбекистон Республикаси ҳудудида амалга ошириш норезидент юридик шахсларнинг Ўзбекистон Республикасида банк ҳисобварақларини очиши ва улардан фойдаланиши учун мажбурий талабдир.

2. Butunjahon banklararo moliyaviy telekommunikatsiya jamiyati (inglizcha: Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications; qisqartmasi SWIFT) Belgiyada tashkil topgan kooperativ jamiyat boʻlib, umumjahon boʻylab banklarda moliyaviy operatsiyalarni amalga oshiruvchi va vositachi oʻlaroq xizmat qiladi. Bu tizim umumjahon boʻylab moliya institutlariga moliyaviy operatsiyalarni xavfsiz, standartlashtirilgan va ishonchli tarzda yuborish va olish imkonini beradi. SWIFT, shuningdek, koʻpincha „SWIFTNet“da foydalanish uchun moliya institutlariga dasturiy taʼminot xizmatlarini hamda „SWIFT codes“ („SWIFT kodlari“) nomi bilan mashhur boʻlgan ISO 9362 „Business Identifier Codes“ („Biznes-identifikator kodlari“) ni sotadi. „Swift oʻtkazma“ „xalqaro pul oʻtkazma“ deb ham ataladi.

Bu tizim 1973-yili 19 mamlakatning 248 ta banki taʼsischiliga tashkil topgan. Bosh ofisi Belgiya poytaxti boʻlmish Brussel shahri yaqinida joylashgandir.
2015-yil holatiga koʻra, SWIFT toʻlov tizimiga jahonning 200 dan oshiq mamlakat va hududlarida 11 mingdan ortiq moliya institutlari ulangan boʻlib, ularda oʻrtacha kuniga 32 milliondan oshiq operatsiyalarni amalga oshiriladi (solishtirish uchun, 1995-yilda oʻrtacha kuniga 2.4 million operatsiyalarni amalga oshirilgan).
Belgiya qonunchiligi asosida tashkil etilgan kooperativ jamiyat boʻlmish SWIFT oʻziga aʼzo moliya institutlariga tegishlidir. SWIFT xoʻjayini — Yawar Shah (Pokiston),bosh ijrochi direktori — Javier Pérez-Tasso (Ispaniya). SWIFT har yili maxsus moliyaviy xizmatlar sanoatiga bagʻishlangan Sibos konferensiyasini oʻtkazadi.
Xabarlarni 2 xil turi mavjuddir: moliyaviy (tizim foydalanuvchilari oʻrtasida) va tizimli (foydalanuvchilar va tizim oʻrtasida).
Barcha SWIFT xabarlari quyidagilardan iborat boʻladi:

• 
  sarlavha
  
• 
  xabar matni
  
• 
  treyler
  

Kompyuter terminali (CBT) universal kompyuter bilan aloqa qilish, xabarlarni joʻnatish va qabul qilish, amaliy vazifalarni boshqarish uchun ishlatiladi. Xabarlar mintaqaviy protsessorda (RGP) yigʻilib, keyin qayta ishlash uchun tegishli operatsion markazga yuboriladi. U yerda SWIFT xabarlarni quyidagi algoritmga muvofiq qayta ishlaydi:

• 
  sintaksisni tekshirish;
  
• 
  xabarlarni chiquvchi shaklga aylantirish uchun yangi sarlavhalar yaratish
  
• 
  treylerlarni qoʻshish;
  
• 
  saqlash uchun xabarlarni nusxalash va shifrlash.
  

Tekshiruv natijalariga koʻra, joʻnatuvchi xabarnoma oladi: ACK — ijobiy natija, NAK — salbiy natija. Har bir xabar avtomatik ravishda kiruvchi raqam oladi.
SWIFT 1973-yilda Brusselda uning birinchi bosh direktori boʻlgan Carl Reuterskiöld boshchiligida tashkil etilgan boʻlib, 15 ta mamlakatdagi 239 ta yirik bank tomonidan qoʻllab-quvvatlangan. Yangi tizim moliyaviy operatsiyalar uchun umumiy standartlarni oʻrnatish va umumiy maʼlumotlarni qayta ishlash tizimini shakllantirish uchun moʻljallangan edi. Asosiy operatsion protokollar, javobgarlik qoidalari va boshqalar 1975-yilda oʻrnatildi va birinchi operatsiya 1977-yilda amalga oshirildi. AQShdagi ilk SWIFT operatsion markazi Virjiniya gubernatori John N. Dalton tomonidan 1979-yilda ochilgan.

3. O’zbekiston Respublikasida mavjud tijorat banklari “Ochiq valyuta pozitsiyasini yuritish qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida” gi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki boshqaruvining 2021-yil 7-maydagi qaroriga muvofiq faoliyat olib boradilar. Unga ko’ra, ochiq valyuta pozitsiyasi — bankning chet el valyutasidagi talablari miqdori uning chet el valyutasidagi majburiyatlari miqdoriga mos (teng) bo‘lmagan holatdagi valyuta pozitsiyasi hisoblanadi.
Ochiq valyuta pozitsiyasini hisoblashda bankning chet el valyutasidagi majburiyatlari miqdori uning chet el valyutasidagi talablari miqdori bilan taqqoslanadi. Bunda qisqa valyuta pozitsiyasi “-” belgisi bilan, uzun valyuta pozitsiyasi “+” belgisi bilan ko‘rsatiladi.
Quyida