3. Gipsometrik shkalani aniqlash

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI

O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI
GEOGRAFIYAVATABIIY RESURSLAR FAKULTETI
GEODEZIYA KARTOGRAFIYA VA KADASTR YO’NALISHI
KARTASHUNOSLIK FANIDAN
1-AMALIY ISH

Bajardi:Toshtemirov D.
Qabul qildi: Mo’minov A.
Toshkent 2022
Reja:
1.Nisbiy balandliklar o’rnini aniqlash
2. Gorizontallar o’rnini aniqlash
3.Gipsometrik shkalani aniqlash.

Topshiriqdan maqsad – har xil devoriy kartalar va atlaslarda reylefni tasvirlash usullarini o’rganish, usullarning xususiyatlarini aniqlash, ularning ko’rgazaliligi va qollanish imkoniyatlarini baholash.

Topshiriqni bajarish tartibi: reylefni tasvirlash usullarini aniqlash, perspektiv shtrixlar,soya nurlar, gorizontallar, balandlik pog’onalari bo’yicha gorizontallar oralig’ini bo’yash va boshqalarga qisqacha tavsif berish.
Reylefni tasvirlashda bir qancha usullardan foydalaniladi. Hozirgi kunda asosan, gorizontallar, gipsometrik shkala va perspektiv usullardan foydalaniladi.
Amaliy ish quyidagi mutloq balandliklarni gorizontallar va gipsometrik shkalalar usulida tasvirlash asosida bajariladi. Berilgan hudud (ya’ni, farg’ona fodiysi jan. shrq) bo’yicha reylefni gorizontallar usulida tasvirlash. Uzluksiz gorizontallar har 50m dan o’tqaziladi.

1. 
   Berilgan mutloq balandlik ko’rsatkichlari o’rganiladi.
   
2. 
   Reylefni eng baland va eng past nuqtalari aniqlanadi va ular orasidagi mutloq balandlik topiladi.
   

Hududning eng baland nuqtasi uning janubiy sharqiy qismida joylashgan bo’lib u 1900m ni tashkil qiladi. Eng past nuqtasi esa uning shimoliy g’arbida bo’lib, 1190m ni tashkil qilar ekan. Demak ular orasidagi nisbiy balandlik 690 m ekan.
Gorizontallarni bir xil intervaldan o’tqazish uchun gorizontallar oralig’i o’lchanishi kerak.
.
1-rasm
Bizning variantda bu 2 nuqta orasidagi masofa 128mm ni tashkil qiladi 128*50 /690= 9 mm. Ya’ni gorizontallarni har 50mdan o’tqazamiz. Bizning misolimizda jami 9 ta mutloq balandlik berilgan. Ular orqali ham shunday hisoblashni amalga oshiramiz. Keyin balandlikdan kelib chiqib unga rang berib gipsometrik shklasani tuzamiz.

2-rasm

Reylefni tasvirlashning gipsometrik usullarini o’rganish

3- rasm

XULOSA
Biz bu amaliy mashg’ulot darsida reylefni tavirlash usullarini o’rgandik. Bunda biz interpolyatsiya usulidan foydalandik. Keyin uning balandligiga munosib ravishda gipsometrik shklasani tuzdik. Interpolyatsiya usulida asosan, balandligi ma’lum bo’lgan 2 nuqta orasini maxsus proporsiyalar yordamida aniqlanib, uzluksiz gorizontal o’tqazdik. Bu amaliy ishda bizga 1chi kursdagi bilimlarimizdan foydalandik. Ya’ni Geodeziya fanidan o’tgan “Taxeometrik syomka” va Kartalarni jihozlash va kompyuter grafikasi fanidan o’tgan “Gipsometrik shklani tuzish” kabi amaliy mashg’ulotlar foyda berdi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:

1.T.Mirzaliyev, E.Yu.Safarov, A.Egamberdiyev, J.S.Qoraboyev – “KARTASHUNOSLIK”
2.S.S. Salohiddinova- “Kartashunoslik fani bo’yicha amaliy va labaratoriya mashg`ulotlaridan o’quv uslubiy majmua”
Foydalanilgan dasturlar:
1.Word 2016
2.CorelDraw X7 (64-bit)