№
|
Тушунчалар
|
Мазмуни
|
Боғлиқ тушунчалар
|
Амалий фаолияти
|
и/ч кучларини жойлаштиришга таъсири
|
1
|
Режалаш-тириш
|
Кўпинча режалаштиришга қарши салбий фикр билдирилганда, асосан илгариги «социалистик режалаштириш», «планли ва пропорционал жойлаштириш ва ривожлантириш» назарда тутиларди.
|
«социалистик режалаштириш», «планли ва пропорционал жойлаштириш ва ривожлантириш»
|
Бозор иқтисодиёти даврида режалаштириш ўзига хос хусусиятга эга. Биринчидан, мулкчиликнинг хусусийлаштирилиши ва турли шаклларини вужудга келиши сабабли давлатнинг режалаштириш функцияси ўзгаради. Иккинчидан, ўтиш даврининг барқарор эмаслиги туфайли режалаштириш қисқа муддатга мўлжалланган бўлади ва, учинчидан, режалаштиришнинг вақт ҳамда макон жиҳатидан аниқлиги, қатъийлиги пасаяди.
|
Ишлаб чиқариш кучларини жойлаштириш тўғрисидаги режалар эса амалда илмий суст асосланган эди. Масалан, марказ ва ҳарбий вазирлик учун Тошкентда «Алгоритм» ва «Зенит» заводлари қуриш зарур бўлди
|
2
|
Прогноз-лаш
|
Прогноз қилиш, яъни ўрганилаётган ҳодиса ёки объектнинг истиқболдаги ҳолати, ҳаракатини олдиндан илмий асосда белгилаш турли даврга мўлжалланган.
|
Маълумки, план билан прогнозлаш ўзаро узвий алоқадор, иккинчиси биринчисига хизмат қилади. Прогнозлаш кўп вариантли бажарилади, у илмий ғоя (концепция)дан келиб чиқади. Шу билан бирга прогнозлашнинг аниқлик ва адрес жиҳатидан қатъийлиги ўзгарувчан.
|
Шунинг учун ҳам ҳозирги ўтиш даврида прогнозлаш муддати кескин қисқарди ва у илгариги қисқа муддатли пронозлаштиришга, яъни 2-3 йилга тўғри келиб қолди. Режалаштириш эса кўпроқ келгуси йил учун тузилмоқда.
|
Яна шуни эътиборга олиш керакки, аксарият методлар ривожланишни прогнозлашда қўлланилади, ишлаб чиқаришни жойлаштиришда эса уларнинг аниқлиги кам ва фойдаланиш доираси чекланган.
|
3
|
Диагностика
|
Диагностика ёрдамида (баъзан у ташҳис қилиш, деб ҳам юритилади) вилоятларнинг ижобий ва салбий томонлари, қулай ва ноқулайликлари, имконият ва камчиликлари аниқланади.
|
Картографик методнинг ҳам аҳамиятини унутмаслик керак. Чунки, хариталар ёрдамида жуда кўп масалалар равшанлашади, ҳудуднинг ўз ресурс шароитларидан қай даражада фойдаланганлиги, иқтисодий географик ва геосиёсий ўрни яққол кўзга аён бўлади.
|
Худди шундай истаган вилоятни олиш мумкин. Маҳаллий шарт-шароитларни эксперт усулида ва балли тизимда баҳолаш ёрдамида ҳудудлар иқтисодий ривожланишини башорат (аниқроғи - прогнозлаш) қилиш имконияти туғилади.
|
Минтақавий иқтисодиётни прогнозлашда энергия ишлаб чиқариш цикли методини ҳам қўллаш фойдалидир. Бу усул ёрдамида, мавжуд хом ашё ва ёқилғи ресурсларидан келиб чиққан ҳолда, ишлаб чиқариш технологик жараёнларининг қайси қисми йўқлиги ва уни келажакда ташкил қилиш йўллари аниқланади.
|
