3-klass triangulyat

III BOB MURUNTOG’ KONIDA TRIANGULYATSIYA PUNKTI.
3.1 Muruntog’ konida gorizontal burchaklarni barcha kombinatsiyalarda o’lchash.
Bu usulda punktda o’lchanadigan burchaklar soni p ta yunalishlardan ikkitadan qo’shilishlar soniga, yaʼni n(n-1)/2 teng buladi. Bu burchaklardan xar biri (5.2.-shakl) barcha burchaklar uchun doimiy bulgan (ushbu punktda) qabullar sonida alohida va mustakil ulchanadi. Burchakni ulchash quyidagicha bajariladi. Qarash trubasini bissektori chap yunalishni vizirlash muljaliga karatiladi. Optik mikrometr va limbda dastur buyicha hisoblangan sanok kuyiladi(dastlabki sanokni kuyilganda u xisoblangandan 2- 3 'dan kam bo’lmasligi kerak). Alidada bushatilib u soat yuliga karshi 30-40°ga buraladi. Teskari xarakat (soat yo’li buyicha) kilib trubani bissektori kuldan chap yunalishni vizirlash muljaliga karatiladi va alidada maxkamlanadi. Alidada karatgich vinti yordamida vizirlash muljalining tasviri bissektorga kiritiladi. Limb karama-karshi shtrixlari tasviri ikki marotaba tutashtiriladi va xar safar optik mikrometrdan sanoklar olinadi (birinchi tutashtirishda limbdan xam sanok olinadi).
Alidada bushatilib u kul bilan ulchanadigan burchak kiymatiga soat yuli buyicha aylantiriladi. Truba bissektorini ung yunalishni vizirlash muljaliga, dastlab kul bilan, keyin alidadani karatgich vinti bilan karatib limb buyicha va optik mikrometr buyicha sanoklar olinadi (bunda amallar va sanoklar chap yunalishga karab bajarilganga uxshash bajariladi). Shu bilan birinchi yarim kabul yakunlanadi. Truba zenit orkali aylantirilib alidada soat yuli buyicha 180° buraladi. Truba bissektori ung yunalish vizirlash muljaliga karatiladi va birinchi yarim kabulda bajarilgan amallar va sanoklar kaytariladi. Alidada bushatilib uni soat mili yunalishi buyicha yurgizib ulchanayotgan burchakni 360° tuldiradigan kiymatga aylantiriladi. Truba bissektori chap yunalishni vizirlash muljaliga karatiladi va yana usha amallar va sanoklar kaytariladi. Yukorida keltirilgan amallar ketma-ketligi okulyar mikrometri bulmagan
teodolitlar uchun (OT-02M, T2) tegishli. Okulyar mikrometriga ega teodolitlarda (T05, T1) kushimcha okulyar mikrometri bilan bissektor vizirlash muljaliga karatiladi va u buyicha sanoklar olinadi. Dastur yarmini alidadani soat yuli buyicha va ikkinchi yarmini soat yuliga karshi aylantirib ulchanadi. Buning uchun kabuldan kabulga utishda alidadani aylanish yunalishini uzgartirib borish tavsiya etiladi. Punktda ulchanadigan barcha burchaklar turli sharoitlarda ulchanishini taʼminlash kerak. Bitta burchakni birdaniga ketma-ket bir necha kdbullarda ulchashga ruxsat etilmaydi. Kuyida burchaklarni barcha kombinatsiyalarda ulchash jurnalining shakli ulchashlarni ishlab chikish misoli bilan berilagan. Ulchangan barcha burchaklar teng vazanlarga ega buladi. Ammo, xar bir burchak bevosita ulchangan kiymatdan tashkari bevosita ulchangan boshka ikkita burchaklar farkidan yoki ularni ayirmasidan olinishi mumkin. Bevosita ulchab topilgan burchaklar kiymatlari shu burchaklar kiymatlarini ulchangan boshka ikkita burchaklar ayirmasi yoki yigindisi sifatida topilgan kiymatlariga Karaganda anikrok buladi. Bundan tashkari bevosita ulchab olingan burchaklar kiymatlari va boshka bevosita ulchangan ikkita burchaklar ayirmasi yoki yigindilaridan olingan kiymatlari uzaro teng bulmaydi. Demak burchaklar ulchab bulingandan keyin ular tenglanishi va xar bir burchakka bitta kiymat olinishi kerak. Bunda yakuniy olingan burchaklar vaznlari uzaro teng bulishi kerak. Punktda burchaklarni tenglash ularni bulishi mumkin kiymatlaridan (bevosita ulchab topilgan kiymatidan va boshka bevosita ulchangan ikkita burchaklar ayirmasi yoki yigindisidan xisoblangan kiymatlar) vaznli arifmetik urtani xisoblab bajariladi.
Burchaklarni barcha kombinatsiyalarda ulchash jurnali

Teodolit OT- 02M Ob-xavo: bulutli Sana: 16.05.2016 Shamol: yengil 5KF Vakt: 18°°-1810 Kurinish: yaxshi t=+25° Tasvir: ustuvor