3-lаborаtoriya ishi. Metаll vа qotishmаlаrning mexаnik xossаlаrini sinаsh metodikаsini oʼrgаnish

3-LАBORАTORIYA ISHI. METАLL VА QOTIShMАLАRNING MEXАNIK XOSSАLАRINI SINАSh METODIKАSINI OʼRGАNISh.

1. Ishdan maqsad:

1.1. Metall va qotishmalarning zarbiy qattiqligini Brinell, Rokvell va PMT-3 priborlarida sinab aniqlash.

1.2. Metall va qotishmalarning zarbiy qovushqoqligini aniqlash.

2. Brinellʼ Rokvell tomonidan 2-3 kishidan iborat guruhchalarga boʼlinib, tarqatilgan turli markali poʼlatdan yasalgan namunalar ustida quyidagi tartibda ish olib boriladi.

2.1. Brinellʼ, RokveIl va PMT - 3 priborlarining umumiy konstruksiyasi va ishlash prinsiplari bilan tanishish.

2.2. Yumshatilgan va normallangan hamda toblangan 40 markali poʼlatdan yasalgan namunalarning makro va mikroqattiqliklarini Brinellʼ, Rokvell va PMT-3sedr

priborlarida oʼlchashni oʼrganish.

2.3. Mayatnikli kopyorning tuzilishini oʼrganish va ishlash tartibi bilan tanishish.

3. Yozma hisobotning ishlash sxemasi:

G – mayatnikning massasi, kg. Zarbiy qovushqoqlikka naʼmunaning eskizi.

Zarbiy qovushqoqlikka sinash jadvali:

Naʼmuna metalining markasi	Naʼmunaning oʼlchamlari			Mayatnikning eng katta koʼtarilish burchagi (yoki balandligi H,m))		Naʼmunaga urilgandan soʼng koʼtarilish burchagi β (yoki balandligi h, m)		Naʼmunani sindirishda bajarilgan ish АH=G(H-h) АH=G(os β-os α), MJ (kg sm)		Materialning zarbiy qovushqoqligi АH= АH/F, MJ/m2 (kg sm/sm2)
	Koʼndalang kesim oʼlchamlari, mm	Koʼndalang kesim yuzasi F, (m2, sm2)
STAL3	10X10	100	16		12		320		3.2

3.3. Brinellʼ priborida sharchaning materialga botish sxemasi:

, kg s/mm2 (MN/m2, MPa)

Brinellʼ priborida qattiqlikni sinash jadvali:

Sinaladigan naʼmuna metallining markasi	Botirilgan sharchaning diametri, D, mm	Taʼsir qiladigan kuch P, (N)	Sharcha qoldirgan izining diametri d, mm	Brinellʼ boʼyicha oʼlchov natijalari			HRC topilsin
				1	2	3
1	2	3	4	5	6	7	8
STAL40	10	3000	5				139

Rokvell priborida naʼmuna yuzasiga konusning botish sxemasi:

Rokvell priborida qattiqlikni sinash jadvali:

Sinaladigan naʼmuna metallining markasi	Taʼsir qiladigan kuch P, (N)	Шкала, Shkala,	Rokvell boʼyicha oʼlchov natijalari				HR topilsin
			1	2	3
1	2	3	4	5	6	7
STAL410	160	C	60	62	62.5	61.8

Foydalanilgan adabiyotlar: I.Nosirov” Materialshunoslik”

Ish bajarilgan kun: 4.11.20 Xakimov E 12-19 Gr

4-мавзу бўйича саволлар

1.     Қотишма деб нимага айтилади?

2.     Механик аралашма қандай хосил бўлади?

3.     Қимёвий бирикма ва қаттиқ эритма қандай хосил бўлади?

4.     Фаза деб нимага айтилади?

5.     Фазалар қоидасини тушунтиринг.

6.     Қаттиқ эритма ҳосил бўлишини тушунтиринг.

7.     Кимёвий бирикма нима?

8.     Ҳолат диаграммасига таъриф беринг.

9.     Ликвидус ва солидус чизилари нима?

10.   Эвтектика нима?

JAVOBLAR.

1. 
   Qotishma kamida bittasi metall boʻlgan ikki yoki undan koʻp moddalarning  qattiq aralashmasidir.
   
2. 
   Mexanik aralashma tuyingan ikkita qattiq eritma zarralaridan yoki qattiq eritma zarralari va ximiyaviy birikmadan tashkil topishi mumkin. Bunda qotishma yetarli darajada yirik boʼlib, mikrostrukturada aniq koʼrinadigan А va V kristallardan tashkil topgan bo’ladi.
   
3. 
   Kimyoviy birikma - bir yoki bir necha turli element atomlarining biron xil kimyoviy bogʻ yordamida birlashuvidan hosil boʻladi
   

Qattiq eritmalar bir jinsli suyuq eritmalarning qattiq holatga oʼtishi natijasida hosil boʼladi.

4.