3 Lekciya : Shańaraqta tárbiya tiykarları

3 - Lekciya : Shańaraqta tárbiya tiykarları
Joba :

3. 1. Shańaraq tárbiyası jáne onıń tárbiya sistemasında tutqan ornı.

3. 2. Shańaraqqa tiyisli tárbiya jáne social tárbiya.

3. 3. Shańaraqqa tiyisli ortalıq. Áke ana hám perzentler minnetleri.

3. 4. Jaslardı shańaraqta hám mektepte tárbiyalaw.

3. 5. Házirgi zaman ózbek shańaraqlarındaǵı tárbiyanıń qásiyetleri.

Ádebiyatlar :, 8, 9, 12, 15

Tayansh sóz dizbegiler: Shańaraq, shańaraq wazıypaları, shańaraq maqseti, shańaraqqa tiyisli ortalıq, perzenttiń ata-ana aldındaǵı hám kerisinshe áke-otaning perzent aldındaǵı minnetleri.

3. 1. Shańaraq tárbiyası jáne onıń tárbiya sistemasında tutqan ornı. Ekenin aytıw kerek, shańaraq jámiettiiń birinshi hám baslanǵısh bóleksi bolıp tabıladı. Jámiyet áne sol bóleklerden dúziledi. Lekin ol jaysha bólek emes, tiri gewdeler birlespesi bolıp tabıladı. Er hám hayal - eki tiri vujudning, eki álemdiń óz-ara birlespeinen payda bolǵan 3 chi bir álem bul shańaraq bolıp tabıladı.

Shańaraq tek er-hayaldıń ózinden ibarat emes. Shańaraq er-hayal olardıń bala chaqalari bawırlas tuwısqanlarınan ibarat kisiler toparı -shańaraqı bolıp tabıladı. Shańaraq, adamlardıń tábiy, ekonomikalıq, huqıqıy, ruwxıy munasábetlerine tiykarlanǵan social birligi bolıp tabıladı.

Ata-analardıń óz turmısları turmıs ádetleri, bala shaxsında ilimiy dúńyaǵa kózqaras tiykarları, ruwxıy ahloqiy, nafosat, miynet hám basqa social faktorlardı qáliplestiriw maqsetinde sistemalı tásir kórsetiw procesine-shańaraqqa tiyisli tárbiya dep ataladı.

Shańaraqtıń maqseti-eki jinsning óz-ara shártlesiwi tiykarında perzentti dúnyaǵa keltiriw hám de tábiyaat hám jámiettiiń dawam etiw waqti támiyinlew.

Shańaraq wazıypası -er-hayaldıń birgelikte xojalıq júrgiziw tiykarında shańaraqtı da ruwxıy, da ekonomikalıq tárepten támiyinlew, hám de jámiyetke saw, sanalı, hár tárepleme bárkámal perzentti tárbiyalaw.

Shańaraqqa tiyisli tárbiya, social tárbiya menen ajıralmas baylanısda bolsaǵana, ósip kiyatırǵan jetkinshek párawanlıǵın támiyinlew múmkin. Shańaraq tárbiyası daǵı tabıslar áke analardıńlarǵa pedagogikalıq bilimler beriw, shańaraqqa tiyisli tárbiya boyınsha tájiriybeler almaslawı áke analardıńlardı tárbiyalıq jumıslarǵa qızǵın tartıwǵa da baylanıslı.

Shańaraqtıń jámiyet aldındaǵı 2 wazıypası bar:

1. Tábiyiy biologiyalıq wazıypası

2. Social wazıypası.

Barlıq tiri janzatlarǵa tán bolǵanı sıyaqlı insandı da perzentti dúnyaǵa keltiriwi onıń tábiyiy biologiyalıq wazıypası bolıp tabıladı. Tek insanǵaǵana tán bolǵan ekinshi tiykarǵı wazıypa sol dúnyaǵa kelgen perzentlerdi jámiyet el, xalıq jurt ushın xızmet etetuǵın insan etip tárbiyalaw onıń social hámzifasi bolıp tabıladı. Kórinip turıptı, olda, shańaraq tárbiyası áke onaning jeke jumısı emes bálki, mámleket jámiyet aldındaǵı minneti bolıp tabıladı, sebebi bala uqıplı bolıp ósse onnan tek ǵana ata-ana, bálki pútkil el, xalıq jurt, máhelle mámleket de mápdar boladı.

Eger bala qábiletsiz bolıp ósse, onnan tek ata-ana shańaraq ǵana emes, bálki el, xalıq, jurt, jámiyet, mámleket te azap shegedi. Sol sebepli de shańaraqqa tiyisli tárbiya zárúrli siyasiy áhmiyetke iye bolıp, tárbiya sistemasında tiykarǵı oraylıq orındı iyeleydi, sebebi qálegen tárbiya túrin alsaq -etikalıq tárbiya, miynet tárbiyası, estetikalıq tárbiya hámmesi eń birinshi shańaraqta qáliplesedi. Sonday eken shańaraq tárbiyanıń dáslepki orayı bolıp tabıladı. Sol sebepli de el basshısımız shańaraqqa tiyisli tárbiyaǵa bólek itibardı qaratıp, shańaraqtı social qorǵaw, shańaraqta jaslar tárbiyasına itibardı kúsheytiw, shańaraqtı huqıqıy principlerin keńeytiw sıyaqlı máseleler boyınsha qatar ilajlardı islep shıqtı, bunı biz 1998 jıl mámleketimizde “Shańaraq jılı” dep daǵaza etiliwi mısalında da kóriwimiz múmkin. Mámleketimiz birinshi Prezidenti I. A. Karimov aytqanları sıyaqlı: “Xalqımız áyyem-áyyemnen shańaraqtı múqaddes dep bilgen, shańaraq adamlar toparı tatıw bolsa, jámiyette tınıshlıq hám awızbirshilikke erisiledi. Mámlekette tınıshlıq hám turaqlılıq húkim súredi. Shańaraq párawanlıǵı -milliy párawanlıq tiykarları bolıp tabıladı.

Sonı esten shıǵarmaw kerek, perzentlerimizdi hár tárepleme jetilisiwi ushın qolay sharayat jaratsa shańaraq tárbiyası jaqsı bolıwı múmkin.