3-Lekciya. Kompyuter sistemaları hám tarmaqlarında qawipsizlik siyasatı hám modelleri

3-Lekciya. Kompyuter sistemaları hám tarmaqlarında qawipsizlik siyasatı hám modelleri
Kompyuter sistemalarında informaciya qawipsizligi salasındaǵı tiykarǵı túsinik qawipsizlik siyasatı bolıp tabıladı. Ol informaciyanı qayta islew procesin tártipke saliwshi normalar hám qaǵıydalardıń ajıralmaytuǵın kompleksi retinde túsiniledi, olardıń ámelge asırılıwı málim hu’jim bolg’anda informaciya qawipsizligi jaǵdayın támiyinleydi. Qawipsizlik siyasatınıń (matematikalıq, sxematik, algoritmik hám basqalar) rásmiy ańlatpası qawipsizlik modeli dep ataladı.
Qawipsizlik modelleri qawipsiz kompyuter sistemaların islep shıǵıw hám izertlewde zárúrli rol oynaydı, sebebi olar tómendegi zárúrli wazıypalardı sheshiwdi óz ishine alǵan sistemalı injenerlik jantasıwın usınıs etedi:
• informaciyanı qorǵaw quralları hám usılların ámelge asırıw mexanizmlerin belgileytuǵın qawipsiz kompyuter sistemaları (KT) arxitekturasınıń tiykarǵı principlerıni tańlaw hám tiykarlaw;
• qawipsizlik siyasatı (talaplar, shártler, kriteryalarǵa ) muwapıqlıǵın rásmiy tastıyıqlaw jolı menen islep shıǵılıp atırǵan sistemalardıń qásiyetlerin (qawipsizligin ) tastıyıqlaw ;
• islep shıǵılǵan qawipsiz kompyuter sistemaların shólkemlestirilgen hám hújjet támiynatınıń zárúrli strukturalıq bólegi retinde qawipsizlik siyasatınıń rásmiy spesifikatsiyasini islep shıǵıw.
Ámeliy tárepten, sonday-aq qawipsiz sistemalardı sertifikatlaw boyınsha jergilikli hám xalıq aralıq normativ talaplardı esapqa alǵan halda qawipsizlik monıtorın ámelge asırıwda tómendegi májburiy talaplar qóyıladı :
1. Tolıqlıq. Hár qanday sub'ekt hár qanday ob'ektke kirisiwdi talap etkeninde qawipsizlik monıtorı jumısqa tu’siriliwi (aktivlestiriw) kerek jáne onı aylanip ótiwdiń múmkinshiligi bolmawi kerek.
2. Izolyatsiya. Qawipsizlik monıtorı onıń jumısın gúzetip barıw hám ustap qalıwdan qorǵawlanǵan bolıwı kerek.
3. Isenimliligi. Qawipsizlik monıtorı óz funksiyaların orınlaw ushın tekseriliwi múmkin (ózin sınap kóriwi múmkin yamasa sırtqı tárepden tekseriliwi múmkin).
4. Dawam etiw waqti. Qawipsizlik monıtorı hár qanday normal hám normal bolmagan, sonday-aq ayrıqsha jaǵdaylarda da islewi kerek.
Texnologiyalıq tárepten bul talaptıń orınlanıwı qawipsizlik monıtorın eki bólek ob'ektke bolıw zárúrligiga alıp keledi:
• ob'ekt qawipsizligi monıtorı ;
• sub'ekt qawipsizligi monıtorı.
Tiyisli tariypler kirgizildi.
3. 2. Ob'ekt qawipsizligi monıtor (OXM) - hár qanday sub'ekt tárepinen payda etińan hár qanday ob'ektler ortasında o'qim payda bolǵanda aktivlesetuǵın hám tek ǵana jıynaqǵa tiyisli bolǵan aǵıslarǵa ruxsat beretuǵın sub'ekt bolıp tabıladı.
3. 3. Sub'ekt qawipsizligi monıtor (SXM) - bul hár qanday sub'ektlerde aktivlestiriletuǵın hám derek ob'ektleriniń juplıqlarınan sub'ektlerdi jaratılıwma múmkinshilik beretuǵın sub'ekt bolıp tabıladı.
3. 3 tariypi, tiykarınan, KT qawipsizlik siyasatınıń qosımsha strukturalıq bólegi retinde paydalanıwshılar tárepinen kirisiw sub'ektlerin jaratıw ushın arnawlı siyasatti ámeldegi etedi. Soǵan kóre, hár qanday sub'ekt sıyaqlı, SXM-de da derek ob'ekti, funksional tárepten baylanıslı bolǵan ob'ekt (operativ yadta atqarılatuǵın kod ) hám sistema daǵı kirisiw sub'ektlerinen paydalanıwshılardı jaratıw siyasatı tuwrısında kerekli maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan tiyisli maǵlıwmatlar ob'ekti bolıwı kerek (3. 2-súwret).
Qawipsizlik siyasatısız tarmaq islewi buziliwi múmkin. Siyasatti jaratıw tarmaq ushın risk (qáwip) ni bahalaw hám qawipsizlik toparın qáliplestiriwden baslanadı. Keyinirek, siyasat ózgerislerin basqarıw hám tarmaq qawipsizligi aynıwın baqlaw usılların ámelge asırıw kerek. hám aqır-aqıbetde, qayta kórip shıǵıw procesi ámeldegi siyasatti rawajlanıwlastıradı hám jańa tabilǵan zatlardı maslastıradı.
Tarmaq qawipsizligi siyasatın ámelge asırıw procesi tiyisli basqıshlardı óz ishine aladı :
• tarmaq qawipsizligi siyasatın ámelge asırıwǵa tayarlıq basqıshı ;
• qawipsizlik siyasatı daǵı ózgerislerdi tastıyıqlaw hám tarmaq qawipsizligin basqarıw ;
• qawipsizlik buzılıwlarına juwap beriw, qawipsizlikti qayta tiklew hám jetilistiriw hám de ózgertiw ushın qawipsizlik siyasatın kórip shıǵıw.