3-lektsiya. Generatorlardin’ suwitiw sisteması. Xavo menen suwitiw sistemaları

3-LEKTSIYA.
Generatorlardin’ suwitiw sisteması. Xavo menen suwitiw sistemaları.

Joba:

1. 
   Generatorlarda qollanılatuǵın izolyasiya klassları.
   
2. 
   Generatorlardi hawalı ashıq suwitiw sisteması.
   
3. 
   Generatorlardi hawalı jabıq suwitiw sisteması.
   

Gilt so’zler: Turbina, rotor, stator, demfer , izolyasiya klası..

Sinxron generatordiń islew waqtında onıń oramlari hám aktiv polati qiziydi.
Stator hám rotor oramlariniń jol qoyılatuǵun qiziw temperaturası birinshi náwbette, paydalanılatuǵın izolyasiya materialları hám suwıtuwshı ortalıq temperaturasına baylanıslı standartlarǵa kora V klasıdaǵı izolyasiya materialları (asfalt - bitum tiykarındaǵı lok) ushın stator oramınıń jol qoyılatuǵun temperaturası 105°C, rotor ushın bolsa 130°C shegarasıda bolıwı kerek. Stator hám rotor oramlari izolyasiyasiniń ıssıǵa shıdamlılıǵı joqarı, mısalı, F hám N klasıda bolǵanında jol qoyiladigan qızıw temaperaturasınıń shegarası artadı.
Generatorlardı isletiw protsesside oramlardıń izolyasiyasi az-azdan tozadı. Óytkeni izolyasiyaga qatar faktorlardıń: kirlew, ıǵalanıw, hawa kislorodı tasirida oksidleniw, elektr maydanı hámde elektr júklemeniń hám basqalardıń tasir etiwinde bolıp tabıladı. Biraq izolyasiyaning tozıwıǵa tiykarǵı sebep onıń qızıwi bolıp tabıladı. Izolyasiyanıń qızıw temperaturası qansha joqarı bolsa, ol sonsha tez eskiredi, islew waqıtı sonsha qısqaradi. V klasıdaǵı izolyasiyalardıń xizmet etiw múddeti qızıw temperaturası 120°C ge shekem bolǵanında 15 jılǵa jaqın, 140°C ge shekem qizǵanda bolsa eki jılǵasha qısqaradi. Qızıw temperaturası 105°C ge shekem (yaǵniy standartlarda korsatilgan shegarasıda) bolǵanda tuwra sonday izolyasiya talay áste tozadı hám xizmet etiw múddeti artıp, 30 jılǵa deyin baradı. Sol sebepli isletiw waqtında generatordıń islew rejimin qanday bolıwına qaramastan, onıń oramlari qızıw temperaturasınıń ruxsat etilgen manislerden artıwına jol qoymaw kerek.
Qızıw temperaturası ruxsat etilgen mánislerden artpawı ushın elektr stansiyalarınıń hámme generatorları jasalma suwıtılatin etip tayarlanadı.
Stator hám rotordıń qiziǵan oramlarnan ıssılıqtı alıp ketiw usılına qarap tikkeley bolmaǵan hám tikkeley suwitiw boladi.
Tikkeley bolmaǵan suwitiwda rotor toretsine ornatılǵan samallatqısh járdeminde suwıtuwshı gaz (hawa yamasa vodorod) generator ishine jiberiledi hám hawa aralıǵı, hámde ventilyasiya kanalları arqalı aydaladı. Bunda suwıtuwshı gaz stator hám rotordıń oramlarınıń oıtkizgishlerge teymey ótedi hám olar ajrataıp atırǵan ıssılıq gazǵa úlken «issiliq toasıǵı»- oramlardıń izolyasiyasi arqalı ótedi.
Tikkeley suwitiwda suwıtuwshı statiya (gaz yamasa suyıqlıq) izolyasiya hám tislerdiń polatına teymesden, generator oramları oıtkizgishlerge tikkeley tiyip ótedi.
Hawa menen suwitiw. Hawa menen suwitiwdıń eki sisteması: aǵımlı hám berk sisteması ámeldegi.
Aǵımlı suwitiw sistemasınan kemnen-kem hám tek quwatı 2 MVA ge shekem boǵan turbogeneratorlarda, sonıń menen birge quwatı 4 MVA ge shekem bolǵan gidrogeneratorlarda qollanıladı. Bunda generator arqalı mashina zalindaǵı hawa aydaladı, ol stator hám rotor oramlarınıń izolyasiyasın tez pataslaydı, nátiyjede generatordıń xizmet etiw múddetin qısqartiradi.
Berk suwitiw sistemasında belgili ózgermes kólemdegi hawa berk kontur boyinsha aylanadı. Bunday suwitiwda hawanıń aylanıwı turbogeneratorlar ushın sxematik túrde 1 - suwretde korsetilgen. Hawanı suwitiw ushın trubkalari arasınan suw úzliksiz aylanıp turatuǵun hawa suwıtıw 1 xızmet etedi. Mashinada qizigan hawa patrubka 2 arqalı qiziǵan hawa kamerası Z ǵa shıǵadı, soń hawa suwıtıw hám suwıq hawa kamerası 4 arqalı atip taǵı mashinaǵa qaytadı. Suwıq hawa mashinaǵa onıń ishine ornatilgan samallatqısh 5 járdeminde aydaladi.
Aktiv bólegi uzinligi úlken bolǵan generatorlarda suwıq hawa mashinanıń eki tárepinen jiberiledi.Aktiv bólegi uzınlıǵı hádden tıs úlken, hawa oraliǵi bolsa kishi bolǵan turbogeneratorlardı suwitiw natiyjeliligin arttırıw maqsetinde ventilyasiyaniń kóp aǵıwshı radial sisteması qollanıladı. Onıń ushın turbogeneratordıń suwitiw sisteması vertikal tegislikler 6 menen qatar seksiyalarǵa bolinedi. Hawa hár bir seksiyaǵa hawa oraligi (I hám III seksiyalarda) yamasa ayiriqsha aǵıwshı kanal 7 (II seksiyada) arqalı kiredi.
Qiziǵan bólimlerdiń suwıtuwshı hawa teyetuǵun ústlerin arttırıw ushın mashinanıń aktiv polatida ventilyasion kanallar sisteması etiledi. Qiziǵan hawa polatdaǵi radial ventilyasion kanallardan atip, alıp ketetuǵın kamera 8 ge ótadi. Qalta aǵımli ventilyasiya turbogeneratordıń pútkil uzınlıǵı boyicha birdey suwıwın táminleydi.
Sırtqaǵa hawanıń belgili bir bólegi shıǵıwdan ónim bolatuǵun ısıraptı toltırıw ushın suwıq hawa kamerasına ornatilǵan eki may filtr 9 orqli qasımsha hawa alıw kózde tutılǵan.
Hawa menen tikkeley bolmaǵan suwitiwdıń jabıq sistemalı gidrogeneratorlarda talay keń qollanıladı. Gidrogeneratordıń ventilyasiya sisteması 2 suwretde kórsetilgen.
Gidrogeneratorlarda anıq polyuslı rotordı suwitiw polyus ortasinda aralıq bar ekenligi hám rotordıń suwıw maydanı úlken bolǵanlıǵı esapına ańsatlasadı.
Turbogeneratordıń tegis rotorınıń suwıwı da nátiyje beredi, sebebi bunday halda ol tek hawa boslıǵı tárepinen suwıydı. Bul jaǵday bolsa turbogeneratorlardı hawa menen suwitiw múmkinshiligin talay sheklewge alıp keledi.

Sinaw sorawlari

1. 
   Sinxron elektr mashinaları ushın turaqlı jumıs rejiminde agregattıń aylanıw sanı chastotası menen tarmaq chastotası arasında qanday baylanıs bar?
   
2. 
   Sinxron hám asinxron moshinaların iske túsiriw parqı.
   
3. 
   Gidrogeneratordıń konstruksiyasınıń ozine tán tárepleri.