3-маъруза Бино ва конструкцияларни ташхислаш турлари

Констуркцияларни ташхислашда қўлланадиган асбоблар ва жиҳозлар. Конструкцияларнинг турли хусусиятлари ва сифатларини аниқлашда махсус асбоб ва жиҳозлар қўлланади.
Мустаҳкамликни аниизқлаш учун механик таъсир кўрсатадиган асбоблар ва жиҳозлар ҳамда ультратовуш жиҳозлари қўлланади. Болға ва зубилолардан фойдаланиб, улар билан тош ва бетон конструкцияларни бир неча бор уриб кўриш йўли билан уларнинг сифати ва материали ҳолатини таҳминан баҳолаш мумкин. Янада аниқроқ маълумотларга эга бўлиш учун махсус болғалар, яъни механик тарзда амал қилувчи механизмлар ёрдамидан фойдаланиш керак. Бу механизмлар синалаётган конструкция юзаси бўйлаб зарба излари ёки натижаларини нисбатан тўғри баҳолаш имконини беради (3.1-расм).


3.1-расм. Ташхислаш учун асбоблар.
а-в – материал мустаҳкамлигини аниқлаш асбоблари: а – Физдель болғаси; б – Кашкаров болғаси; в – ЦНИИСК пистолети; 1 – калибрланган шарча; 2 – бурчак масштаби; 3 – созлаш жадвали; 4 – зарба изини қайд этиш учун алмаштириладиган стержень; г – ультратовушли асбоб; 1 – корпус; 2 – пайпаслагич (шчуп); д – темир-бетонда арматура жойлашиши ва турини ташхислаш учун асбоблар (металл қидиргич); 1 – контурли ҳалқа; 2 – таъминот батареялари; 3 -наушниклар.
Бу турдаги абобларнинг энг соддаси ва шунинг билан бирга, аниқлиги анча паст бўлган асбоб бу Физдель болғасидир. Болғанинг зарб берадиган учида муайян катталикдаги шарча пресслаб жойланган.Турли кишиларда таҳминан бир хилда кучни ҳосил қилувчи тирсак зарби натижасида текширилаётган юзада из – чуқурча қолади. Унинг диаметрини ўлчаб, ҳамда созлов жадвали кўрсаткичлари билан қиёслаб материал мустаҳкамлиги баҳоланади.
Кашкаров болғаси бу борада анча аниқ асбоб ҳисобланади. Бу болғадан фойлаланишда текширилаётган материалга шарчадан тушган зарб кучи шарча ортида жойлашган махсус пўлат стержень изининг катта-кичиклигига қараб ҳисобланади.
Пружинали жиҳозлар бу борада улчаш асбоблари ёки механик амал қилиш жиҳозларининг энг аниғи ҳисобланади. Буларга, ЦНИИСК асбоб киради (3.1 г-расм).
Бу асбобларнинг амал қилиш тамоили сиқилган пружинани қўйиб юборишидан ҳосил бўлган зарб кучини ҳисобга олишга асосланган. Бу турдаги жиҳоз зарб берувчи стержень билан бириктирилган спираль пружина жойлаштирилган корпусдан иборат. Бўшатиш мурвати босилгач, пружина қўйиб юборилади ҳамда зарб берувчи стержень текширилаётган юзага зарб билан (12,5 ёки 50 кг/см² га тенг зарб кучи) тушади. ЦНИИСК, ОНИКС-2.5 асбобларида мустаҳкамлиги турлича бўлган материаллар учун аниқлаш мумкин (3.2-расм).
а) б)