3-ma’ruza. Ma’lumotlar bazasi modеllari. Infologik modеl. Er- model

Infologik model. Muayyan tashkilot (korxona, bank, universitet,
kutubxona va boshqalar) muammolarini hal qilish uchun axborot tizimi (AT)
yaratiladi. AT yaratish va ishlatish uchun uning tavsifi talab qilinadi. ATning
to'liq, keng qamrovli tavsifi nafaqat ATning o'zi, balki atrof-muhitni ham o'z
ichiga olishi kerak, ya'ni predmet sohasining tavsifi bo'lishi kerak.
Umumiy mavzuni batafsil tavsifi umuman erkin shaklda berilishi
mumkin. UML (Unified Modeling Language) mo'ljallangan tizimning
mavhum modelini grafik tasvirlash uchun ishlatiladi. Biz bu tilni haddan
tashqari mavhumligi va murakkabligi tufayli o'rganmaymiz.
Agar ATning asosiy qismi bo'lmasa, unda saqlanadigan ma'lumotlar
kerak. ATni ishlab chiqishda ma'lumotlar sodda model ko'rinishida taqdim
etilishi kerak, unda ma'lumotlar mazmuni, ularning o'zaro bog'liqligi aks 
etadi va ma'lum bir ma'lumotlar bazasiga bog'lanmaslik kerak. Bunday
modellarga infologik modellar deyiladi.

---

Infologik modelni faqat ma'lumotlarning intuitiv ko'rinishi yordamida
qurish mumkin.
2-rasmda infologik modelning oddiy (degenerat) ko’rinishi ko'rsatilgan.
2-rasm. “O’qituvchi” infologik modeli

---

E'tibor bering - o'qituvchi bir nechta fanlarga rahbarlik qilishi va bir
nechta lavozimlarni egallashi mumkin.
Agar siz fanlarni batafsilroq tavsiflashingiz va intizomni bilib, uning
yetakchi o'qituvchisini topish imkoniyatiga ega bo'lishingiz kerak bo'lsa,
unda ushbu modelni alohida yoritib berish va uni o'qituvchi bilan bog'lash
orqali murakkablashishi kerak bo'ladi (3-rasm).
3-rasm. “O’qituvchi-yuklama” infologik modeli

---

Bitta o'qituvchiga ko'p fanlarni o'qitishi mumkin va bitta fanga ko'p
o'qituvchilarga dars berishlari mumkin. Bunday munosabatlar ko'pdan-
ko'pgacha deb nomlanadi va M:N, raqamlarda esa ko'pincha
∞ ↔ ∞ deb 
belgilanadi.
4-rasmda dars jadvalini tuzishning soddalashtirilgan infologik modeli
ko'rsatilgan. Haqiqiy vazifani bajarishda ko'plab qo'shimcha omillarni
hisobga olish kerak. Darslarning har xil turlari mavjud: ma'ruzalar, amaliy,
laboratoriya va boshqalar. Ma'ruzalar potok bilan, laboratoriyada esa kichik
guruhlar bilan olib boriladi. Jadval haftaning raqamiga bog'liq (hatto, toq).
Rasmda bir vaqtning o'zida 6 element bir-biriga ulangan. Bunday munosabat