3-Mavzu: Boshqaruvning tashkiliy strukturalari

Garbiy menjmentning tashkiliy axlok nuktai nazariga asoslangan nazariyasida firmaning tarkibiga muxim omil sifatida qaraladi va barcha jamoa yoki uning xar bir a`zosining axlokinialoxida ko`rib chikiladi. Bu nazarda tashkiliy tarkibga quyidagi boshqaruv tushunchalari kiritiladi: javobgarlik va huquqka egalik nisbati, huquqka egalik vakilligi, markazlashtirish va nomarkazlashtirish, javobgarlik va nazoratning boshqaruvchanlik meҳeri, firmaning tashkiliy siesati, boshqaruv qarorlarining modellari, umumiy va yakka tartibdagi topshiriklarni loyixalashtirish va boshkalar.

Bu erda asosan menejmentni maҳnaviy tarkibi xakida aloxida so`z boradi: U kanday maqsadlarga xizmat kiladi va kanday boshqaruv jaraenlarini amalga oshiradi? Menejment tashkiliy tuzilishi xaqida tushuncha. Menejmentning tarkibiy tuzilishi deganda boshqaruv bo`g`inlari va bosqichlari miqdori va tarkibi tushuniladi. Menejment tashkiliy tuzilishining oddiy va tushunarli bo`lishi uning ish qobiliyati yuqori bo`lishini kafolatlaydi, ya`ni boshqaruv tashkiliy

tuzilmasida bosqich va bo`g`inlar qancha kam bo`lsa, boshqaruv shunchalik samarali bo`ladi.
Boshqaruv bo`g`inlari - bu bitta yoki bir-qancha vazifalarni bajaruvchi mustaqil tarkibiy unsurlardir. Tuzilma elementlari, ularning bo`linmalari va boshqaruv apparatida ishlovchilardir.
Boshqaruv bosqichlari - bu boshqarish biror darajasidagi ma`lum bo`ғinlar
Yig`indisidir. SHu belgisiga ko`ra boshqaruvning tashkiliy tuzilmalari - ko`p bosqichli
(ko`p bo`g`inli), uch, ikki bosqichli (bo`g`inli) bo`ladi. Bosqichlar va bo`g`inlar o`rtasidagi alqa vertikal va gorizontal bo`lishi mumkin. Vertikal bo`g`inlar
raҳbarlarning ularga bo`ysunuvchilar o`rtasidagi munosabatlarni, gorizontal aloqalar
boshqaruvning teng xuquqli bo`g`in va unsurlari o`rtasidagi munosabatlarni bildiradi.
Iqtisodiyotn boshqaruv tashkilotlari yuqori, quyi, teng xuquqli tashkilotlarga bo`linadi. YUqori tashkilotlar respublika va tarmoq boshqaruv tashkilotlariga ajratiladi.
Umumdavlat boshqaruv tashkilotlari ishlab chiqarishning turli tarmoqlarini birlashtiradilar. Umumdavlat boshqaruv tashkilotlari Respublika Konstitutsiyasiga asoslangan ҳolda faoliyat yuritadi.
Xalq xo`jaligini bshqarishning umumdavlat tashkilotlari qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud tashkilotlariga bo`linadi. Qonun chiqaruvchi oliy tashkilot - O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisidir. U xo`jalik faoliyatini tartibga soluvchi
qonun, qonuniy aktlarni tasdiqlaydi. Davlat rejalari va byudjetining bajarilishi xaqida
xisobotni muҳokama qilib tasdiqlaydi, iqtisodiyotni boshqarishning ijroiya tashkilotlarini shakllantiradi.
Xalq xo`jaligini boshqarishning ijroiya tashkilotlariga umumiy, tarmoq va maxsus vakolatga ega tashkilotlar kiradi. Umumiy vakolatga ega ijroiya
tashkilotlariga O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maҳkamasi, Qoraqalpoғiston Respublikasi Vazirlar maҳkamasi va xokimiyatlar kiradi. Maxsus vakolatli
tashkilotlar tarmoqlararo xususiyatga ega vazifalarni bajaradilar. Ular qatoriga Davlat qo`mitalarini kiritish mumkin.
Umumdavlat boshqaruvi tashkilotlarining asosiy vazifalari: FTTning asosiy yo`nalishlarini belgilash, tabiiy muҳitni muxofaza qilish, pul va rkedit tizimiga raҳbarlik qilish, soliq va daromadlarni belgilash, xisob va statistikani tashkil etish, narx, tariflar belgilash, xalq xo`jaligi tarmoqlariga raҳbarlik qilish kiradi. O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Maҳkamasining doimiy ish yurituvchi tashkilotlari faoliyati tarmoqlararo ilmiy-texnikaviy ishlarga raҳbarlik qilish, fan-texnika soҳasida tanlov, ko`ngilli asosda ishlarni tashkil etish kabi vazifalarni bajaradi.