3-Mavzu. Ishlab chiqarish xonalarida zaruriy havo almashinish karraligini aniqlash va moslama tanlash. Ishning maqsadi

Ishlab chiqarishdagi havo almashtirish talabini aniqlash 
Sun’iy havo almashtirish sistemasining hisobi almashtirishi talab qilinuvchi 
havo miqdoriga bog’liqdir. Me’yoriy hujjatlar talabiga asosan har bir ishchi uchun 
talab qilinuvchi havo miqdori, bir ishchiga to’g’ri keluvchi hajmga va tabiiy 
shamollatish bor yoki yo’qligiga bog’liqdir. Bu miqdor 20-60 m
3
/soat bo’lib, tabiiy 
shamollatish bo’lganda bir ishchi kishiga to’g’ri keluvchi bino hajmi 20 m
3 
dan 
ko’p bo’lganda 20 m
3
/soat kam bo’lmasligi kerak. Tabiiy shamolatish imkoniyati 
bo’lmaganda bir kishiga uzatiladigan havo miqdori 60 m
3
/soat dan kam 
bo’lmasligi kerak. 
Hisobiy havo miqdori shunday bo’lishi talab qilinadiki, havodagi zararli ishlab 
chiqarish chiqindilari (gazlar, bug’lar, chang, issiqlik, namlik va hokazolar) havoda 
zararsiz miqdorda bo’lishi kerak. 
Havoda zararli gazlar, bug’lar yoki chang bo’lganda almashtirishga talab 
qilinuvchi havo miqdori (m
3
/soat) quyidagi formula orqali aniqlanadi: 
у
.
х
у
.
х
С
С
)
С
С
(
L
М
L
L
х.2
и.з
и.з
и.з
−
−
−
+
=
bu yerda, L
i.z
- ishchi zonadan mahalliy otsos orqali olib chiqib ketiladigan havo 
miqdori m
3
/soat, bu havo umumiy shamollatish yoki texnologik talablarga 
mo’jallangan; 
M - xona havosidagi zararli moddalar miqdori, mg/soat; 
S
i.z
- ishchi zona havosidagi zararli moddalar konsentrasiyasi, mg/m
3
; 
S
x.2
- xonadan chiqib keluvchi havodagi zararli moddalar konsentrasiyasi, 
mg/m
3
; 
S
x.u
- xonaga uzatiluvchi havodagi zararli moddalar konsentrasiyasi mg/m
3
; 
Xonaga uzatiluvchi havoni zararli moddalar konsentrasiyasi SN 245-71 ga 
asosan belgilangan me’yoriy ruxsat etilgan konsentrasiya (m.r.e.k.) (predelno 
dopustimaya konsentrasiya, PDK) ni 30% ko’p bo’lmasligi kerak, ya’ni S
xu
0,3 
PDK (m.r.e.k). 
Xonada ziyoda issiqlik miqdori bo’lgan holda talab qilinuvchi havo miqdori 
quyidagicha aniqlanali. 
)
t
B(t
)
t
t
(
BL
АQ
L
L
у
.
х
у
.
х
х.2
и.з
и.з
и.з
−
−
−
+
=
bu yerda, A = 3,6; V = 1,2 kDj/m
3
°S 
Q - bir birlik vaqtda xonada ajralib chiquvchi issiqlik miqdori 
t
i.z
- ishchi xonadan oluvchi havoning harorati °S; 
t
x.2
- xonadan tashqariga chiqariluvchi havoning harorati, °S;
t
x.u
- xonaga uzatiluvchi havoning harorati, °S; 

---

Xonada katta ziyoda namlik bo’lgan holda almashtirilishga talab qilinuvchi havo 
miqdori quyidagi formula orqali topiladi: 
)
d
1,2(d
)
d
d
(
L
2
,
1
W
L
L
у
.
х
у
.
х
х.2
и.з
и.з
и.з
−
−
−
+
=
bu yerda,
W - xonada ziyoda namlik miqdori, G/soat; 
t
i.z
- ishchi zonadan chiqariluvchi nam havo G/kg;
t
x.2
- xonadan chiqariluvchi havo namligi, G/kg;
t
x.u
- xonaga uzatiluvchi havo namligi, G/kg; 
Xonada nam issiqlik va namlik ajralgan holda almashtirishga talab qilinuvchi 
havo miqdori - nam havo diagrammasi orqali topiladi. 
Me’yoriy talablarda ko’rsatilgan ayrim hollar uchun talab qilinuvchi havo 
miqdori - havo almashish karraligi orqali topiladi. 
Bir soatda almashtirishga talab qilinuvchi havo miqdori - karraligi deyiladi va 
quyidagicha aniqlanadi. 
V
L
К
кр
=
bu yerda, L - almashtirish talab qilingan havo miqdori, m
3
/soat;
V - xonaning hajmi m
3
.
Masala: Temirbeton buyumlari kombinatida qoliplovchi sehda almashtirilish 
kerak bo’lgan havo miqdori va uning karralik qiymati aniqlansin? Sexning uzunligi 
120 metr, eni 24 metr, balandligi 9 m. Sex ichida 140 g/soat miqdorda chang 
ajralib chiqariladi, bu holdagi me’yoriy ruxsat etilgan konsentrasiya (m.r.e.k.) - 4 
mg/m
3
, ishchi zalidagi konsentrasiya qiymati S
i.z
- 3,0 mg/m
3
, binoga keluvchi 
havoda S
x.u
. - 0,1 mg/m
3
, xonadan chiqarilib ketuvchi havodagi chang 
konsentrasiyasi S
x.g
.= S
i.z
, ya’ni havodagi chang binoda teng tarqalgan. Mahalliy 
tortqilar bilan ishchi zonadan chiqarilib ketiluvchi havo miqdori 1600 m
3
/soat dir.