3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

К
см.и.
= 1,33 / 8 = 0,17
га тенг бњлади. 
Бироқ ускуналардан фойдаланиш жараёнининг бошқа томонлари 
ҳам бор. Смена орасида вақтинча кун мобайнида бекор туриб 
қолишларни билишдан ташқари ускуналардан ҳақиқиатдан иш билан 
таъминланган 
вақтларида 
қанчалик 
даражада 
самарали 
фойдаланилаётганлигини ҳам аниқлаш керак. Ускуналар тњлиқ иш 
билан таъминланмаган пайтда умуман маҳсулот чиқармаслиги мумкин. 
Бундай 
ҳолларда 
биз 
ускуналардан 
экстенсив 
фойдаланиш 
књрсаткичларини ҳисоблаш билан чеклансак юқори натижа олгандай 
бњламиз. Лекин юқорида књрганимиздек, ускуналардан самарали 
фойдаланиш самарадорлиги ҳақида тњлиқ хулоса чиқаришга кифоя 
қилмайди. 
Олинган натижаларни иккинчи гурухга тааллуқли бњлган, асосий 
фондлар унумдорлиги акс эттирувчи асосий фондлардан интенсив 
фойдаланиш књрсаткичлари билан бойитиш керак. Буларнинг ичида энг 
муҳим 
ускуналардан 
интенсив 
фойдаланиш 
коэффициенти 
књрсаткичидир. 
Бу књрсаткични аниқлаш учун асосий техник ускуналар ҳақиқий 
унумдорлигини унинг нормтивдаги унумдорлигига бњлиш йњли билан 
аниқланади. Буни ҳисоблаш учун қуйидаги формуладан фойдаланилади: 
К
инт
= В
ҳ 
/ В
меёрий
 
Бунда: В
ҳақиқий
– ускуналар билан вақт бирлиги ичида ҳақиқатдаги
маҳсулот ишлаб чиқариш; 
В
меёрий
– ускуналар билан вақт бирлиги ичида техник
асосланган маҳсулот ишлаб чиқариш. 
Мисол. Смена мобайнида станок ҳақиқатда 6 соат ишлади. Биз 2 
соат мобайнида бњш турган деб фараз қилиб, фойдаланилган 6 соат 
учун ундан фойдаланиш самарадорлигини таҳлил қиламиз. Фараз 
қиламиз станоклар соатига 120 бирлик маҳсулот ишлаб чиқариши 
керак, лекин улар 6 соатлик иш вақтида соатига 90 бирлик маҳсулот 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

156 
ишлаб чиқарди. Унда К
инт
= 90/120=0,75 бњлади. Бу ускунлара 
қувватининг атиги 75 %идан фойдаланилганлигини билдиради. 
Асосий фондлардан фойдаланиш књрсаткичларининг учунчи 
гурухига:
- ускуналардан интеграл фойдаланиш коэффициенти; 
- ишлаб чиқариш қувватидан фойдаланиш коэффициенти;
- маҳсулотларнинг фондлар қайтими ва фондлар сиғими 
књрсаткичлари киради. 
Ускуналардан интеграл фойдаланиш коэффициенти ускуналардан 
экстенсив ва интенсив фойдаланиш коэффициентлари књпайтмаси 
сифатида аниқланади. Бу књрсаткич ускуналардан фойдаланишни вақт 
ва қуввати бњйича тавсифлайди. Бизнинг мисолимизда К
экст
= 0,86. 
К
инт
=0,75, 
шунга 
књра 
ускуналардан 
интеграл 
фойдаланиш 
коэффициенти