142
1. Ижтимоий ишлаб чиқаришнинг иқтисодий самарадорлиги
моҳияти нимада, уни умумлаштирувчи мезон бўлиб
нима хизмат
қилади?
2.
Ижтимоий ишлаб чиқаришнинг муҳим иқтисодий
самарадорлик кўрсаткичлари мазмунини очиб беринг.
3. Харажатларнинг умумий (абсолют) ва қиёсий самарадорлиги
қандай ҳисобланади?
4. Ишлаб чиқариш иқтисодий самарадорлигини оширувчи
асосий омилларни ва йўналишларни санаб беринг.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
143
VII боб. КОРХОНАНИНГ АСОСИЙ ФОНДЛАРИ ВА
ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ҚУВВАТИ
Режа:
7.1 Асосий фондлар ва уларнинг корхона фаолиятидаги
њрни.
7.2
Асосий фондларнинг турлари, таркиби ва
књрсаткичлари.
7.3 Корхонанинг ишлаб чиқариш қуввати ва уни ҳисоблаш
усуллари.
7.1. Асосий фондалар ва уларнинг корхона
фаолиятидаги ўрни
Корхоналарнинг асосий белгиси уларнинг њзларига тегишли
мулкнинг мавжудлигидир. Айнан шу нарса
корхоналарнинг моддий-
техник имкониятларини белгилаб беради ҳамда уларнинг иқтисодий
эркинлиги
ва
келажагини
таминлайди.
Муайян
мулкдан
фойдаланмасдан ҳеч бир корхона њзининг хњжалик фаолиятини амалга
ошира олмайди.
Корхоналар эгалик қиладиган мулк књчмас ва књчириб
бњладиган мулкларга ажралади.
Књчмас мулкка ер участкалари, ер
ости бойликлари, махсус
сув объектлари ва умуман ер билан боғлиқ бњлган бузилмас нарсалар,
шу жумладан њрмонлар, књп
йиллик дарахтлар, иншоотлар,
бинолар
киради.
Књчириб бњладиган мулкка књчмас мулкка кирмайдиган
нарсалар ҳамда пул маблағлари ва қимматли қоғозлар киради.
Корхона мулкини айланма активлар ва узоқ
муддатли
активларга ҳам ажратиш мумкин. Бунда корхона мулкининг нафақат
ижтимоий књриниши балки ишлаб чиқариш жараёнидаги роли,
аҳамияти ва корхона иқтисодиётига таьсири ҳам ҳисобга олинади.
Узоқ муддатли активлар йирик ва њрта корхоналар мулкининг
65-85%
ини ташкил қилади. Унинг тузилиши 7.1.1-чизмада
келтирилган.
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com