10.3. Рентабелликнинг иқтисодий мазмуни ва кўрсаткичлари Корхона фаолиятига объектив баҳо беришда, такрор ишлаб
чиқариш жараёнларининг айрим босқичларида харажатлар билан
натижаларни қиёслашда маълум бир иқтисодий кўрсаткичлардан
фойдаланиш зарур бўлади. Улар қаторига рентабеллик кўрсаткичи ҳам
киради.
Рентабеллик - корхоналар тижорат ҳисоби фаолиятининг
иқтисодий самарадорлиги кўрсаткичларидан биридир. Фойдалалик
ишлаб чиқариш фаолиятининг маълум муддати (йил, чорак0 давомида
сердаромадлик (зарар келтирмаслик) хусусиятини англатади. У хўжалик
фаолиятининг пировард натижаларини тўғри баҳолашга ва корхонадаги
мавжуд
ресурслардан
самарали
фойдаланишнинг
иқтисодий
манфаатдорлигини йўлга қўйишга имкон бради.
Ишлаб
чиқаришнинг
интенсив
ва
самарали
ривожланаётганлигига баҳо беришда рентаблликнинг бир қатор
кўрсаткичларидан фойдаланилади, қайсиким, уларни ҳисоблашда
фойданинг абсолют миқдори маълум бир базалар билан таққосланади.
Амалиётда
тадбиркор
ва
инвесторни
қизиқтирадиган
рентабелликнинг қуйидаги кўрсаткичлари ҳисобланади:
-
хўжалик фаолиятини юритишга солинган активлар
рентабллиги;
- маҳсулотни сотиш рентабеллиги;
- ўз капитали (маблағи) рентабеллиги;
- харажатлар рентабеллиги;
- бир дона акция рентабеллиги.
Корхона
фаолиятини
юритишга
солинган
активлар
рентабеллиги (А
рент
) - бу соф фойданинг қўйилган барча маблағлар,
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com
227
яъни активларнинг 1 сўмига тўғри келадиган улушидир. У соф
фойданинг (СФ) умумий актив (А)нинг ўртача йиллик суммасига
нисбати кўринишид аниқланади: