3 O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

3.  Qimmatli qog‟ozlar qiymati hisobini tashkil etish 

---

 

41 

 

Mamlakatimiz  iqtisodiy  tarixida  qisqa  davrda  rivojlangan  davlatlar  iqtisodiyoti  uchun  xos 

bo‘lgan  qimmatli  qog‘ozlar  bozori  shakllantirildi,  galdagi  vazifa  uni  rivojlantirishdan  iborat. 

Jumladan,  bugungi  kunda  qimmatli  qog‘ozlar  hisobini  va  uslubiy  asoslarini  to‘g‘ri  tashkil  etish 

dolzarb vazifalardandir. 

Qimmatli qog‘ozlar hisobining maqsadi, xo‘jalik yurituvchi sub‘ektda qimmatli qog‘ozlar bilan 

bog‘liq  muomalalarni  o‘z  vaqtida,  aniq  va  to‘liq  hisob  va  hisobotlarda  aks  ettirishdir.  Ushbu 

maqsaddan kelib chiqib quyidagi vazifalar hal etilishi lozim: 



 

qimmatli  qog‘ozlar  bilan  bog‘liq  xo‘jalik  muomalalarini  o‘z  vaqtida,  to‘liq  va  to‘g‘ri  aks 

ettirilishini ta‘minlash; 



 

qimmatli qog‘ozlarni toifalari bo‘yicha to‘g‘ri turkumlanishini ta‘minlash; 



 

qimmatli qog‘ozlarni baholash va qayta baholash muomalalarini to‘g‘ri amalga oshirish;  



 

qimmatli  qog‘ozlardan  olingan  daromadlarni  to‘g‘ri  hisobga  olinishi,  soliqqa  tortilishi  va 

moliyaviy hisobotlarda to‘g‘ri ko‘rsatilishini ta‘minlash; 



 turli  toifadagi  qimmatli  qog‘ozlarni  chiqib  ketishi  muomalalarini  to‘g‘ri  aks  ettirilishini 

ta‘minlash; 



 

qimmatli  qog‘ozlar  bilan  bog‘liq  xo‘jalik  muomalalarini  milliy  va  xalqaro  standartlar  talabi 

asosida yoritilishini taminlash. 

Mamlakatimizda qimmatli qog‘ozlar  bozorining  vujudga kelishi  va rivojlanishi nafaqat  yangi 

moliyaviy  qurollarning  vujudga  kelishiga,  balki  qimmatli  qog‘ozlar  jarayonlari  bilan  bog‘liq, 

emissiya,  birlamchi  joylashtirish,  listing,  kotirovka,  ikkilamchi  bozorda  savdo-sotiq  bitimlarini 

amalga  oshirish,  qimmatli  qog‘ozlar  portfelini  saqlash  va  shakllantirish  kabi  jarayonlarning  ham 

amalga oshirilishida asos bo‘lib xizmat qilmoqda. 

Qimmatli qog‘ozlar bozori ishtirokchilari ayniqsa, xo‘jalik yurituvchi sub‘ektlari amaliyotdagi 

moliyaviy bitimlarning ko‘pligini to‘g‘ri  anglash  va buxgalteriya hisobi  va hisobotlarida to‘g‘ri aks 

ettirishlari muhim ahamiyatga ega. 

Iqtisodiyotni  modernizatsiyalash  sharoitida  ma‘lumotlardan  foydalanuvchilari  uchun  korxona 

moliyaviy  faoliyati  to‘g‘risida  ma‘lumotlarga  ega  bo‘lishning  o‘zi  kifoya  qilmaydi.  Ushbu 

ma‘lumotlardan  foydalanuvchilar,  ayniqsa  aktsiyadorlar  o‘zlarining  manfaatlari  nuqtai  nazaridan 

kelib chiqib, tegishli boshqaruv qarorlarni qabul qilishda foydalanishi lozim. 

---