3 O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti
Qimmatli qog‟ozlar qiymati va narxining o‟zaro bog‟liqligi
Download 1.38 Mb. Pdf ko'rish
|
qimmatli qogozlar qiymatini baholash
|
3.Qimmatli qog‟ozlar qiymati va narxining o‟zaro bog‟liqligi
Qiymat, narh baxo, qimmat, xarajat tushunchalari uzaro bogliklikda buladi. Bozor sharoitida qiymat, narH kimmat odatda kelajakda mulkdan olinishi mumkin bulgan naf (foyda)ni nazarda tutadi. Zero kelajakdagi mulkdan olinadigan foyda mikdori vakt utishi bilan uzgarishi munosabati bilan uning narxi xam uzgaradi, qiymati konkret kun (sana)ga kayta baxolanadi. Anik (konkret) sanadagi qiymat konkret bitim taraflari uchun mulkning nafliligini ifodalashi sababli va bunda tushunmovchiliklarning oldini olish maqsadida, baxolovchilar kuyidagi aniklashtirilgan terminlarni kullaydi: "bozor qiymati", "iste‘mol qiymati", "investitsion qiymat", "baxolan- gan qiymat", "inventarizatsion qiymat", "real qiymat", "balans (ichki) qiymat". Bularning ichida eng keng tarkalgani bozor qiymati. 30
Mulkning bozor qiymati baxosi uz ichiga fizik ob‘ekt va u buyicha konkret mulqiy xukuklarning baxolarini oladi. Yukoridagi fikr-muloxazalar asosida kuyidagi xulosalar urinli.9 Jamiyat, xukuk, siyosat va iktisodiyot amaliyotlarining uzaro uygunlikda borgan sari tez sur‘atlar bilan takomillashib borishi mulk va mulk xukuklari nazariyasini xam moe ravishda uzaro bogliklikda takomillashib borishini takozo etadi. Asrlar davomida mulk bozori (MB) va mulk qiymatini baxolash xizmatlari bozori (MQBXB), ulardagi narx va qiymat, ularga oid tushunchalar va karashlar uzluksiz takomillashib rivojlanib kelmokda. Bunga sabab, inson tsivilizatsiyasining ushbu bozorlar soxasidagi tajribasini yillar davomida boyishi, ular ishtirokchilarining munosabatlari va kizikishlari kengayib, maqsadlari va faoliyat turlari, extiyojlari ortib, manfaatlari tobora usib, ularning xak-xukukdari borgan sari mustaxdsamlanib va ta‘minlanib borishidadir. Mulk qiymati va narxi moe ravishda mulk (jumladan mulqiy xukuklar) bozori ob‘ekti va mulk (jumladan mulqiy xukuklar) qiymati baxolash xizmatlari bozori ob‘ekti xisoblanadi. Mulk narxi uning qiymati emasligi uchun bu bozorlar mazmunan va shaklan farklansada, lekin ular bir-biri bilan uzviy bogliklik, natijada ular yordamida mulk qiymati uning narxiga va aksincha yunalishda transformatsiyalanadi. Bunday bogliklik mazkur bozorlarning bir-biridan farklanuvchi terminologik apparata va metodologik asoslarini tizimli yondashuv nuktai nazaridan iktisodiy sistemologiya yordamida yaxlit ilmiy kontseptsiyaga birlashtirilishi mumkin. Mulk ijtimoiy-iqtisodiy-huquqiy-siyosiy-informatsion munosabatlar ob‘ekti sifatida tovar, kapital (boylik, ne‘mat) va muomala vositasi shakllarida namoyon bulib, ularning xar biri uz xossalariga ega bulgan xolda sifatiy va mikdoriy kursatkichlarga, iktisodiy va informatsion ta‘minotga xamda yuridik konstruktsiya va xukuqiy bazaga ega buladi. Ushbu xossalar mulk va mulqiy xukuklarning iqtisodiy va huquqiy realizatsiyasini keltirib chikaradi. Bunda mulk va mulqiy xukuklarni fukarolik xukuklari ob‘ektlari tarkibiga kirishi ularni iqtisodiy va huquqiy munosabatlar ob‘ekti sifatida karalishini, natijada uz-uzidan mulk va mulqiy xukuklar qiymatini baxolash va narxini shakllantirilishini uzaro bogliklikda amalga oshirilishini taqozo etadi. Download 1.38 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|