3 O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti
Download 1.38 Mb. Pdf ko'rish
|
qimmatli qogozlar qiymatini baholash
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1.Qimmatli qog‟ozlar qiymatiga ta‟sir etuvchi omillar tasnifi. 2.Qimmatli qog‟ozlar narxiga ta‟sir etuvchi omillar tasnifi.
|
31
4- mavzu. Qimmatli qog‟ozlar qiymatini belgilovchi omillar Reja: 1.Qimmatli qog‟ozlar qiymatiga ta‟sir etuvchi omillar tasnifi. 2.Qimmatli qog‟ozlar narxiga ta‟sir etuvchi omillar tasnifi. Tayanch iboralar: makroiqtisodiy omillar, subyektiv omillar, mulk qiymatining bahosi 1.Qimmatli qog„ozlar qiymatiga ta‟sir qiluvchi omillar Qimmatli qog‘ozlar qiymatiga ta’sir qiluvchi asosiy omillar sifatida quyidagilar qayd qilinadi: qimmatli qog‗ozlar likvidligi; savdo maydonlarida o‗xshash qimmatli qog‗ozlarga talab va taklif nisbati; o‗xshash qimmatli qog‗ozlar kotirovkasi; daromadlilik yoki kelgusi daromadning joriy qiymati; emitent tavsifi (joylashgan joyi, qaysi sohaga mansubligi, moliyaviy ko‗rsatkichlari); qimmatli qog‗ozlar ishonchliligi, majburiyatlarni bajarmaslik riskiga nisbatan qimmatli qog‗ozlar bahosi. Umuman olganda, qimmatli qog‗ozlar qiymatiga ta‘sir qiluvchi omillarni tashqi va ichki, makroiqtisodiy va mikroiqtisodiy, obyektiv va subyektiv, ehtimoliy (kutilgan), kam ehtimolli (yuz berishi mumkin) va tasodifiy (noma‘lum va kutilmagan) kabi turlarga ajratish mumkin.
raqobat, siyosiy va iqtisodiy inqirozlar); Ichqi omillarga fond bozori rivojlanishi bilan chambarchas bog‗liq omillar kiritiladi (emitentning iqtisodiy farovonlik darajasi, talab va taklif nisbati). Makroiqtisodiy omillarga o‗tish iqtisodiyotining umumiy taraqqiyot tendentsiyalari taalluqli sanaladi (davlat siyosati va uning institutining aniq ta‘sirlari). Mikroiqtisodiy omillar sifatida mintaqaviy bozor va qimmatli qog‗ozlar bozorining alohida tarmoq segmentining rivojlanish yo‗nalishi e‘tirof etiladi. Fond indekslaridagi o‗zgarishlar ta‘siri, investitsiyaviy jozibadorligi kuchayishi yoki susayishi tufayli qimmatli qog‗ozlar kursining o‗zgarishi esa obyektiv omillar sirasiga kiritiladi. Subyektiv omillar esa emitent va uning kontragentlari faoliyatiga bog‗liq bo‗ladi. ehtimoliy (kutilgan); kam ehtimolli (yuz berishi mumkin); tasodifiy (noma‘lum va kutilmagan). Qimmatli qog‗ozlar qiymatiga uning chiqarilishi, joylashtirilishi, muomalasi, egasining almashishi bilan bog‗liq xarajatlar (chiqimlar) ham jiddiy ta‘sir qiladi.
banklar), korxonalar va tashkilotlar tomonidan emissiya qilingan ulushli qimmatli qog‗ozlar (oddiy va imtiyozli aksiyalar), qarz qimmatli qog‗ozlari (obligatsiyalar va veksellar), hosila qimmatli qog‗ozlar (optsionlar, fyucherslar) bozor qiymatini keng ko‗lamda aniqlashdir. Qimmatli qog‗ozlarda ifodalangan moliyaviy aktivlar va majburiyatlar qiymatini hisoblash va kompaniyalarning moliyaviy qo‗yilmalarini batafsil tahlil qilish nafaqat ularning yoki biznesda ishtirokning o‗zga shaklining bozor narxini belgilashga, balki ushbu qo‗yilmalarning istiqboldagi daromadliligini prognozlashga imkon beradi. Baholash xizmatlarning mazkur turi ko‗pincha biznesni baholash bo‗yicha paketlar majmuasiga kiritiladi. Qimmatli qog‘ozlarni baholash – oldi-sotdi bitimlari, qimmatli qog‗ozlarni korxonalar ustav kapitaliga kiritish, kredit olish uchun garovni rasmiylashtirish, shuningdek, kompaniya va uning aktivlarining joriy bozor qiymatini aniqlashning zaruriy atributidir. Bundan tashqari, O ‘ z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i fond bozori rivojlanishi bilan qimmatli qog‗ozlar qiymatini aniq hisoblashga asoslangan to‗g‗ri investitsiya qarorlari qabul qilish maqsadida qimmatli qog‗ozlarni baholashga talab tobora kuchayib bormoqda. 32
Qimmatli qog‘ozlar qiymatini baholash va kompaniyalar moliyaviy qo‗yilmalarini batafsil tahlil qilish nafaqat ularning yoki biznesda ishtirokning boshqa
shaklining bozor narxini
belgilashga, balki ushbu qo‗yilmalarning istiqboldagi daromadliligini prognozlashga imkon beradi.. Qimmatli qog‗ozlarda ifodalangan moliyaviy aktivlar va majburiyatlar qiymatini hisoblash va kompaniyalarning moliyaviy qo‗yilmalarini batafsil tahlil qilish nafaqat qarzlar, qimmatli qog‗ozlar va biznesda ishtirokning boshqa shakllarining bozor narxini belgilashga, balki ushbu qo‗yilmalarning istiqboldagi daromadliligini prognozlashga imkon beradi. Qimmatli qog‗ozlarni baholash oldi-sotdi bitimlari tuzishda, qimmatli qog‗ozlarni korxonalar ustav kapitaliga kiritishda, kredit olish uchun garovni rasmiylashtirishda, shuningdek, kompaniyalar va ularning aktivlarining joriy bozor qiymatini aniqlashda amalga oshiriladi. Bugungi kunda qimmatli qog‗ozlarning bozor qiymatini baholash ularning quyidagi turlari uchun olib boriladi: qarz qimmatli qog‗ozlari (obligatsiyalar) ni baholash; hosila qimmatli qog‗ozlar (optsionlar, fyucherslar)ni baholash; oddiy va imtiyozli aksiyalarni baholash; davlat organlari, moliya institutlari (birjalar, banklar), korxonalar va tashkilotlar tomonidan emissiya qilingan qimmatli qog‗ozlarni baholash. Aksiyalarni baholash, obligatsiyalarni baholash va veksellarni baholash moliya bozorida qimmatli qog‗ozlarni baholashning eng keng tarqalgan turlari hisoblanadi. Amaliyotda ko‘pincha
-mas‘uliyati cheklangan jamiyatlarda ishtirok ulushi; -veksellar va obligatsiyalar.
ularning oldi-sotdisi bo‗yicha bitimlar tuzish, meros qoldirish va in‘om etish tartibotini amalga oshirish; aksionerlik jamiyatiga investitsiyalar jalb qilish;
korxonalar restrukturizatsiyasi: qo‗shilish, qo‗shib olish va boshqalar; qimmatli qog‗ozlarni emissiya qilish uchun yoki ularni qo‗shimcha joylashtirish va muomalaga chiqarish uchun bahosini aniqlash; kreditlashda garov qiymatini aniqlash uchun
qimmatli qog‗ozlar bahosini aniqlash; qimmatli qog‗ozlarni ishonchnoma asosida boshqaruvga berishda;
masalan, qaytarib olish uchun to‗lovni amalga oshirishda kompaniya va uning aktivlarining joriy bozor qiymatini aniqlash.
Download 1.38 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|