3. Tebranishli tektonik harakatlar

Dislokatsion tektonik harakatlar

TO dislokatsiya harakatlari(latdan. dislokatsiya - siljish) tektonik buzilishlar (deformatsiyalar) bilan kechadigan, ya'ni tog' jinslarining birlamchi paydo bo'lishining o'zgarishi bilan kechadigan turli yo'nalishdagi tektonik harakatlarni, asosan qobiq ichidagi harakatlarni o'z ichiga oladi.
Tektonik deformatsiyalarning quyidagi turlari ajratiladi (1-rasm):

• 
  katta burilishlar va ko'tarilishlarning deformatsiyalari (radial harakatlar natijasida yuzaga keladi va er qobig'ining yumshoq ko'tarilishlari va burilishlarida, ko'pincha katta radiusda namoyon bo'ladi);
  
• 
  buklangan deformatsiyalar (qatlamlarning uzluksizligini buzmaydigan, faqat ularni bukuvchi gorizontal harakatlar natijasida hosil bo'ladi; ular uzun yoki keng, ba'zan qisqa, tez so'naydigan burmalar shaklida ifodalanadi);
  
• 
  uzluksiz deformatsiyalar (er qobig'ida yoriqlar paydo bo'lishi va alohida bo'limlarning yoriqlar bo'ylab harakatlanishi bilan tavsiflanadi).
  

Guruch. 1. Tektonik deformatsiyalar turlari: a-c - jinslar
Burmalar tog` jinslarida bir oz plastiklikka ega bo`lgan holda hosil bo`ladi.
Burmalarning eng oddiy turi antiklinal- qavariq burma, uning yadrosida eng qadimgi jinslar joylashgan - va sinxronlash- yosh yadroli botiq burma.
Yer qobig'ida antiklinallar doimo sinklinallarga aylanadi va shuning uchun bu burmalar doimo umumiy qanotga ega. Ushbu qanotda barcha qatlamlar ufqqa taxminan teng darajada moyil bo'ladi. Bu monoklinal burmalarning oxiri.
Er qobig'ining sinishi, agar jinslar plastikligini yo'qotgan bo'lsa (qattiqlik orttirilgan) va qatlamlarning qismlari yoriq tekisligi bo'ylab aralashsa sodir bo'ladi. Pastga siljitganda u shakllanadi qayta o'rnatish, yuqoriga - yuksalish, gorizontga juda kichik burchak ostida aralashtirilganda - feat Va surish. Plastisitni yo'qotgan qattiq jinslarda tektonik harakatlar uzluksiz tuzilmalarni hosil qiladi, ularning eng oddiylari horstlar Va grabenlar.
Buklangan konstruksiyalar ularni tashkil etuvchi tog‘ jinslari tomonidan egiluvchanlikni yo‘qotgandan so‘ng yoriqlar (teskari yoriqlar) bilan parchalanishi mumkin. Natijada antiklinal va sinklinal buzilgan tuzilmalar.
Tebranish harakatlaridan farqli o'laroq, dislokatsiya harakatlari hamma joyda mavjud emas. Ular geosinklinal mintaqalarga xos bo'lib, platformalarda kam ifodalangan yoki umuman yo'q.
Geosinklinal mintaqalar va platformalar hozirgi relyefda aniq ifodalangan asosiy tektonik tuzilmalardir.