3-to’plam 29 may 2022

www.pedagoglar.uz
29-son 3 –to’plam may 2022 
Sahifa: 159 
ko’rsatmali qurоl-adabiy matеrialni o’zlashtirishni yaхshilash vоsitasi ekanligi 
haqida bahs yuritiladi.
Ta’limda ko’rsatmalilik masalasi buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiy 
tomonidan “Buyuk didaktika”, “Rasmlarda sezimli narsalar olami” singari 
kitoblarida ilk bor ilmiy asoslab berilgan. I.Pestalotsi asarlarida bu ta‟limot yanada 
rivojlantirilib va boyitib borilgan. Ta’limda ko’rsatmalilik masalasida rus pedagogi 
K.Ushinskiy qo’shgan hissasining ulkanligini ta’kidlash kerak. Bolalarning yosh 
xususiyatlari va ularning turli bosqichdagi bilish faoliyatini puxta o„rgangan rus 
pedagogi mavhum so„zga emas, aniq obrazga tayangan holda olib borilgan ta’lim 
ko’proq samara berishi, agar darsga surat olib kirilsa, soqov bola ham gapirib 
yuborishini ta’kidlagan. 
Mumtoz 
pedagog 
olimlarning 
yuqorida 
aytgan 
fikrlari 
zamonaviy 
tarbiyashunoslarning tadqiqotlari bilan yanada mustahkamroq tasdiqlangan. 
Chunki bilish jarayoninig bosqichlari o’z-o’zidan ko’rsatmalilikning ahamiyatini 
ta’kidlaydi. Mavzuning uchinchi rejasida ko„rsatmali qurоl turlari haqida fikrlar 
bildiriladi. Ko„rsatmali qurollarni zamonaviy pedagogika quyidagicha tasniflaydi: 
1. Tabiiy ko’satmalilik. 2.Tasviriy ko’satmalilik. 3.Grafik ko’satmalilik. 4.Badiiy 
so’z ko’satmaliligi.
Umuman, adabiy ta’limda ko’rsatmalilikning roli beqiyosdir. Mavzuning 
to„rtinchi rejasida adabiyot o’qitishni yo’lga qo’yishda texnika vositalari ya’ni 
axborot kommunikatsiyasi texnologiyalarining o„rni ham beqiyos ekanligi ayniqsa, 
darslar jarayonida elektron doska, “O’qituvchi”, kodoskop, turli video va aydio 
yozuvlardan, teleko’rsatuvlardan foydalanish dars samaradorligini oshirishga 
xizmat qilishi haqida fikr bildiriladi. Shuni alohida ta’kidlash joizki 
ko`rgazmalilikdan darsda va sinfdan tashqari ishlarda foydalanish bir-biridan o`z 
xarakteriga ko`ra jiddiy farq qiladi hamda boshqa-boshqa maqsadlarni ko`zda 
tutadi.
To`garak ishlarda, fakultativ mashg`ulotlarda olib boorish mumkin. O`qituvchi 
masalan, o`quvchilarning san‟atining muayyan turi haqidagi tasavvurlarini 
kengaytirish yoki o`quvchilarni biror tasviriy san’at, musiqa asari, tele yoki kino 

---