32-tema. Atom yadrosınıń dúzilisi. Yadro kúshleri. Radioaktivlilik

Yarım ıdıraw periodı.
Radioaktivlik ıdıraw yamasa ıdıraw degenimizde óz-ózinen bolatuǵın yadrolardıń tábiyiy radioaktivlik aylanıwların túsinemiz.
Radioaktiv ıdırawǵa ushırap atırǵan atom yadrosı analíq, al payda bolǵan yadro-qızlíq dep ataladı.
Radioaktivlik ıdıraw teoriyası radioaktivlik ıdıraw statistika nızamlarına baǵınatuǵın óz-ózinen bolatuǵın protsess degen boljawǵa tiykarlanıp dúziledi. Radioaktivlik ıdıraw óz-ózinen bolatuǵın sebepten t dan t+dt waqıt intervalına shekem ıdıraǵan yadrolar sanı dN waqıt aralıǵı dt hám t waqıt momentine shekem ıdıramaǵan yadrolar sanı N-ge proportsyonal`
(3.w.q)
bunda -berilgen radioaktivlik zat ushın radioaktivlik ıdırawdıń turaqlısı dep atalatuǵın turaqlı ‘’minus’’ belgisi ıdıraw protsessinde radioaktivlik yadrolardıń ulıwma sanı kemeyetuǵının kórsetedi.
alamız.
(3.w.w.)
bunda waqıt momentinde) ıdıramaǵan yadrolardıń dáslepki sanı, waqıt momentinde ıdıramaǵan yadrolardıń sanı (3.w.w) formula radioaktivlik ıdıraw nızamın ańlatadı, oǵan muwapıq ıdıramaǵan yadrolar sanı waqıt ótiwi menen eksponenta boyínsha kemeyedi.
Radioaktivlik ıdıraw protsessiniń intensivligin eki shamalar sıpatlaydı` yarım ıdıraw periodı T_q/w radioaktiv yadro yadrolarınıń qosındı jasaw dawamlılıǵı onıń ortasha jasaw waqıtı . Yarım ıdıraw periodı T _q/w – ıdıramaǵan yadrolar sanı ortasha eki ese kemeyetuǵın waqıt aralıǵı.
Onda (3.w.w)– ge muwapıq

bunnan

Tábiyiy radioaktivlik elementlerdiń yarım ıdıraw periodları sekundtıń on millyonnan bóleklerinen kóp millyonlar jıllarǵa shekem mánislerge iye.
yadrolarınıń qosındı jasaw dawamlılıǵı - ǵa te4. Bul ańlatpanı - nıń barlíq múmkin bolǵan mánisleri boyínsha integrallap hám dáslepki yadrolar sanı -ǵa bólip, radioaktivlik yadronıń ortasha jasaw waqıtın alamız.

Solay etip, radioaktiv yadronıń ortasha jasaw waqıtı – radioaktivlik ıdıraw turaqlısı -ǵa keri shama.
Radioaktiv derektegi nuklidtiń (protonlar sanı hám neytronlar sanı menen ayırılatuǵın atom yadrolarınıń ulıwma ataması) aktivligi A dep, ıdıraǵan yadrolardıń sanınıń ol ıdıraw bolǵan waqıt aralıǵına qatnasına aytamız`
(3.w.e)
(3.w.q) hám (3.w.e) ańlatpalardan kelip shıǵadı. Sİ de aktivliktiń birligi Bekkerel (Bk)` qBk- qs ishinde bir ıdıraw akti bolatuǵın nuklidtiń aktivligi. Usı waqıtqa shekem yadrolíq fizikada, radioaktiv derektegi nuklid aktivliginiń sistemadan tıs birligi - kyuri (Ki) qollanıladı.
qKi=e,u q0^q0Bk