3,4,5-Amaliyot ishi Mavzu: Operatsion sistema ishlash monitoringi

942-20 Xo’janiyozov Fayzulla

3,4,5-Amaliyot ishi
Mavzu: Operatsion sistema ishlash monitoringi
Operatsion tizimda ishga tushirilayotgan dasturlarni monitoring qilish uchun bir nechta vositalar mavjud. Agar siz Windows operatsion tizimidan foydalansangiz, unda Task Manager (Vazifa Boshqaruvchisi) o'rnatilgan. Uni ochib, operatsion tizimda ishga tushirilayotgan dasturlar ro'yxatini ko'rish mumkin.

Agar Linux yoki Unix tizimidan foydalansangiz, unda top yoki htop kabi monitoring vositalaridan foydalanishingiz mumkin. Bu dasturlar yordamida ishga tushirilayotgan dasturlarni ko'rish va ularning faolligini monitoring qilish mumkin.

Bundan tashqari, siz ishga tushirilayotgan dasturlarni va ularga oid ma'lumotlarni ko'rish uchun tizim jurnalini (log files) yoki ularga oid tizim hujjatlarini tekshirishingiz mumkin. Bu ma'lumotlar tizimning qanday vaqt davomida va qanday amallarni bajarayotganligini bilib olishga yordam beradi.



Agar sizning maqsadingiz tizimda ishga tushirilayotgan dasturlar to'g'risida batafsil ma'lumot olish bo'lsa, unda tizimda ishga tushirilayotgan har bir jarayonni, tizim resurslarini va boshqa tafsilotlarni ko'rish uchun kompleks monitoring vositalaridan foydalanishingiz mumkin.


Agar sizning maqsadingiz tizimda ishga tushirilayotgan dasturlar to'g'risida batafsil ma'lumot olish bo'lsa, unda tizimda ishga tushirilayotgan har bir jarayonni, tizim resurslarini va boshqa tafsilotlarni ko'rish uchun kompleks monitoring vositalaridan foydalanishingiz mumkin.


Agar sizning maqsadingiz tizimda ishga tushirilayotgan dasturlar to'g'risida batafsil ma'lumot olish bo'lsa, unda tizimda ishga tushirilayotgan har bir jarayonni, tizim resurslarini va boshqa tafsilotlarni ko'rish uchun kompleks monitoring vositalaridan foydalanishingiz mumkin.
Misol uchun, Windows operatsion tizimi uchun PerfMon (Performance Monitor) va Linux uchun saralash dasturi (sar) kabi kompleks vositalar mavjud. Bu dasturlar tizimning xotirasi, CPU ishlash tezligi, internet trafikini, disk ishlash holatini va boshqa bir nechta muhim tizim xususiyatlarini monitoring qilishga imkon beradi. Bular orqali siz tizimni bajarayotgan jarayonlarni tahlil qilish va tizim xususiyatlarini optimallashtirishga yordam beradilar.
Boshqa monitoring vositalari ko'proq ma'lumot olish imkonini beradi va ularda tizimning holatini grafik ko'rinishda ko'rish mumkin bo'lishi va tizimda qanday amallarni bajarayotganligini qisqa muddat ichida tahlil qilish imkonini beradi. Masalan, Netdata tizimi uchun monitoring vositasi bir nechta tizim xususiyatlarini ko'rsatadi, shuningdek, tizimda yuzaga kelgan muammo yoki xatolar haqida o'z-o'zini diagnos qilish imkonini ham beradi.
Bundan tashqari, siz monitoring vositalarini qo'llab-quvvatlaydigan aloqador dasturlarni ham qo'llashingiz mumkin. Misol uchun, tizimning Internet trafikini monitoring qilish uchun WireShark dasturidan foydalanishingiz mumkin.








Savollar

1. 
   Protsessor nima?
   
2. 
   Protsessor yadrosi vazifasi
   
3. 
   Protsessorlarni boshqarish tartibi?
   
4. 
   Protsessor xususiyatlari va registrlar bilan ishlash.
   
5. 
   Kompyuter protsessorlarining tuzilishilari va qanday ishlashlari
   
6. 
   Zamonaviy kompyuterlarda o‘rnatilgan protsessorlar va ularning muhim jihatlari.
   
7. 
   Matritsali va vektorli protsessorlar.
   
8. 
   Superkompyuter protsessorlari turlari va imkoniyatlari
   

Javoblar

1. 
   Protsessor elektron qurilma, kompyuterda ma'lumotlarni qayta ishlash va dasturlarni boshlashdan javob beruvchi qurilma. Bu kompyuter "o'ziga" aytib, barcha hisob-kitoblarning va vazifalarning amalga oshirilishiga javob beradi.
   
2. 
   Protsessor yadro(lar)i kompyuterda ma'lumotlar bilan ishlashni amalga oshiradigan qurilmalar hisoblanadi. Bu yadrolar, kompyuterda yuklanan programlari qayta ishlab, ma'lumotlar bilan qayta ishlashni amalga oshiradilar.
   

Her bir yadro, katta sonli ma'lumotlarni tekshirish, ularni hisoblash va saqlash, grafikali interfeysni ishlatish, internetda suratga olish va boshqa yordamchi vazifalarni bajarishga imkon beradigan kuchli mikroprotsessorlarni o'z ichiga oladi.

Bugungi kunda, ko'p yadroli protsessorlar mavjud, masalan, 2, 4, 8, 16 yadroli va undan ko'p yadroli protsessorlar. Bu yadroli protsessorlar, bir nechta vazifalarni bir vaqtning o'zida bajarish imkonini beradigan kuchli hisoblash qurilmalari hisoblanadi.

3. 
   Protsessorlarni boshqarish tartibi, kompyuter turi va ishlash xususiyatlariga bog'liq bo'lib, bir qator protseduralaridan o'tkaziladi. Umumiy tartib quyidagicha:
   

Bootlash - kompyuter yoki operatsion tizim yuklanishida protsessorning boshlang'ich sozlamalari belgilanadi.
Ma'lumotlarni yuklash - protsessor, yaddoshi yoki bir nechta har diskdan ma'lumotlarni o'qib olishadi va yotqizish bo'yicha ma'lumotlarni yotadi.
Amalga oshirish - protsessor, yotgan ma'lumotlarni o'qib chiqaradi va yuklangan dasturni bajarish uchun barcha zarur funksiyalarni yuklab olishadi.
Natijalarni qaytarish - protsessor, amalga oshirilgan dastur natijalarini ekranda ko'rsatadi yoki faylda saqlab qo'yadi.
Tugatish - dastur tugatilganida yoki kompyuter yopilganida protsessor barcha ishlarni tugatadi va yotqizilgan ma'lumotlarni yoddan o'chiradi.

4. 
   Protsessorning asosiy xususiyatlari shunlardir:
   

Taktilar soni: Protsessor taktilar sonini hisoblash uchun ishlatiladi. Bu son, protsessorning har bir taktilar yuzasidan o'tkazilgan ma'lumotlarni hisoblashda va foydalanishda katta ahamiyatga ega.
Takt chastotasi: Protsessor takt chastotasi, protsessorning yod olish va bajarishning tezligini ta'minlaydi. Bu tezlik MHz (megahertz) yoki GHz (gigahertz) ko'rinishida ko'rsatiladi.
Tugmalar va maniyalar: Protsessor, yod ochish va yopish, yuklab olish va saqlash kabi amallarni bajarganda tugmalar va maniyalar ishlatadi.
Registrlar: Protsessorning ichki xotirasidagi registrlar, har qanday aritmetik amalni bajarish va natijalarni saqlash uchun ishlatiladi. Registrlar, xususiy va umumiy maqsadlar uchun bo'lib, umumiy maqsadli registrlar, har bir protsessor taktili uchun xususiy registrlar kabi turlari mavjud.

5. 
   Quyidagi protsessor turlari ko'p ishlatiladi:
   

Central Processing Unit (CPU) - Bu, kompyuterda har bir amalni bajarish uchun ma'lumotlarni olish va bajarish uchun ishlatiladigan standart protsessor turi.
Graphics Processing Unit (GPU) - Bu, axborotni rasmlar va videolarga aylantirish uchun ishlatiladigan protsessor turi. Bu, kompyuter o'yinlarida yoki 3D model yaratishda foydalaniladi.
Digital Signal Processing (DSP) - Bu, avtomatik tushlik va digtal audio kabi xususiyatlar uchun ishlatiladigan protsessor turi.
Application-Specific Integrated Circuit (ASIC) - Bu, maxsus maqsadlar uchun ishlab chiqarilgan protsessor turi, masalan, telefon, elektron kitob yoki smart kartlar uchun ishlatiladi.

6. 
   Zamonaviy kompyuterlarda, ko'pgina xususiyatlarni o'z ichiga olgan va amalda o'zgarishlarga o'rganishi mumkin bo'lgan har qanday turlardagi protsessorlar ishlatiladi. Bu turlar CISC (Complex Instruction Set Computing) va RISC (Reduced Instruction Set Computing) protsessorlari.
   

7. 
   Matritsali va vektorli protsessorlar, yuqori samaradorlik darajasi talab etadigan matematik amallarni bajarish uchun xususiy xususiyatlarga ega bo'lgan xususiy kompyuter protsessorlardir.
   

Matritsali protsessorlar, katta sonli matritsalarning hisoblanishi uchun xususiy qilingan. Ular matritsa ko'nikmalarini va matritsalarning ko'paytirilishlarini barcha muhim matematik amallarni bajarish uchun xususiy tuzilmalarga ega.

Vektorli protsessorlar esa, vektorlar bilan ishlash uchun tuzilgan. Ushbu protsessorlar tezkor, kuchli hisoblashga yordam beradi va bir nechta matematik amallarini bir marta bajarish imkoniyatini beradi

8. 
   Superkompyuterlar, katta yuqori miqdorda hisoblash amallarini bajara oladigan, baland hisoblashli kompyuterlar hisoblanadi. Bu hisoblash kuchlari, umumiy yordamda mutaxassis klas processorlar va klasik personal kompyuterlardan jiddiy darajada yuqori. Bu processorlar ichida quyidagi turli xil kategoriyalar mavjud:
   

CPU'lar (Central Processing Units) - Bu turlar barcha boshqa processorlarga nisbatan ko'p narsalarga ega. ular har qanday ko'rinishdagi dasturlarni bajara oladigan oddiy qurilmalardir.
GPU'lar (Graphics Processing Units) - Bu turlar asosan murakkab tasvirli yoki grafikli dasturlarni bajarish uchun mo'ljallangan. Misol uchun, 3D model yaratish yoki murakkab tasvirli animatsiyalar ishlashda keng tarqalgan.
ASIC'lar (Application-Specific Integrated Circuits) - Bu turlar, mahsulot yaratishda ko'p ishlatiladigan belgilangan va maqsadga mos holda yaratilgan processorlardir.