- cho’llanish bu asta sekin rivojlanuvchi jaraѐn bo’lib, shamol va suv erroziyasi, ko’chib yuruvchi qumlar harakati ,sho’rlanish va xakozolarning ―xujumiga ‖bog’liq xolatda rivoj topadi;
- cho’llanish xosildorlikning kamayishiga, erlarning
|
|
mahsuldorligini yo’qolishiga , ishlab chiqarish imkoniyatlarining
|
pasayishiga, iqtisodiѐt va kishilar turmush tarzining izdan chiqishiga sabab bo’ladi.
Cho’llanish jaraѐnini ikki davrga ajratish mumkin:
1. Cho’llanishning Qadimligi davri – oxirgi 100 yillikni o’z ichiga oladi.
2. Cho’llanishning Hozirgi davri – oxirgi 50 yilni qamragan. u, asosan insonlarning yerdan nooqilona foydalanishi, yaylovlarda meѐrdan ortiq mollarni boqishi, o’simliklarning o’tin sifatida kesib yuborilishi tog’ – kon sanoatining rivojlanishi bilan bog’liq.
O’zbekistonda xaydalma sug’oriladigan yerlar respublika xududining 10% dan kamini tashkil etgan holda qishloq xo’jaligida yetishtiriladigan mahsulotlarning kayrib 90%ni beradi. Shu tufayli uni mamlakatning ―Oltin fondi‖ deb aytiladi. Biroq sug’oriladigan yerlarning Hozirgi holati achinarli. Dalalardan xosil va o’simlik tanasi bilan olib ketilaѐtgan ozuqa moddalar miqdori dalaga qaytariladiganidan ancha ko’p. Natijada yerlar ariqlanib tuproqning turli xossalari ѐmonlashib ulardagi ekologik – biologik mutanosiblik buzilgan.
Hozir o’zbekistonda sug’oriladigan mintaqada sho’rlangan yerlar maydoni 52%, shamol erroziyasiga uchragan xududlar 56%, suv erroziyasi ta’sirida bo’lgan maydonlar sal kam 20% ga yetadi. Arid mintaqadagi 10mln gektar yaylov tubdan yaxshilanishiga muxtoj 1.5mln gektar cho’l xududidagi yerlar ikkilamchi sho’rlanishga mubtalo bo’lgan,0.5mln gektardagi xaydaladigan yer suv, shamol va sug’orish erroziyasiga uchragan.
Cho’llanish monitoringining bosh vazifasi xo’jalikda foydalanilaѐtgan yer va tabiiy tizimlardagi ekologik xolatnibaholash, yerlarni degrodatsiyasi va mumkin bo’lgan iqtisodiy zararlarni bartaraf etishdir. Monitoringni asosiy geografik axborotlar tizimi (GAT) bo’lib u
Do'stlaringiz bilan baham: |
