4- sinf ona tili darslarida tovushlar va harflarni òrgatish metodikasi

1. Hosil bo’lish o’rniga ko’ra:
I. Lab undoshlari:
a) Lab-lab undoshlari: B; P; M = 3 ta
b) Lab-tish undoshlari: V; F = 2 ta (v-lab tish undoshi boshqa tillardan kirgan so’zlarda uchraydi1);
II. Til undoshlari:(tilning tanglayning qaysi qismiga urulishiga ko’ra)
a) Til oldi: D; T; Z; S; Sh; J; Ch; R; N; L = 10 ta
b) Til o’rta Y = 1 ta
c) Sayyoz til orqa G; K; NG = 3 ta
d) Chuqur til orqa Q; G’; X = 3 ta
III. Bo’g’iz undoshlari: H = 1 ta
2. Hosil bo’lish usuliga ko’ra:
I. Portlovchi: B; P; D; T; G; K; J; Q; M; N; Ng. = 11 ta
II. Sirg’aluvchi: V; F; Z; S; Sh; X; H; L; R; Y; G’.= 11 ta
III. Qorishiq undosh: Ch.= 1 ta
3. Ovozning ishtirokiga ko’ra (un paychalarining ishtirokiga ko’ra):
I. Jarangli undoshlar: B; D; Z; V; G; G’; J; Dj; Y; M; Ng; L; R; N.=14 ta
II. Jarangsiz undoshlar: P; T; S; F; K; X; Ch; Sh; Q; H.=10 ta
4. Shovqinning ishtirokiga ko’ra (tovush paychalarining ishtirokiga ko’ra)
I. Shovqinlilar: B; D; F; G; H; J; K; P; Q; S; T; V; X; Y; Z; G’; Sh; Ch.= 18 tq
II. Sonorlar: M; N; L; R; Ng. = 5 ta
5. Tarkibiga ko’ra:
I. Sof undoshlar: B; D; F; G; H; J; K; P; Q; S; T; V; X; Y; Z; G’; Sh; M;N; L; R; Ng =22 ta undosh
II. Qorishiq: Ch= 1ta
r-titroq tovush, l-yon tovush.
Nutqning fonetik bo’linishi
Nutq turlicha hajmdagi fonetik bo'laklardan tarkib topadi. Jumla, takt, so'z, bo'g'in va
tovush nutqning ana shunday fonetik bo'laklaridir.
Jumla nutqning ikki to'xtam (pauza) oralig'idagi ohang butunligi, bo'lib u ko'pincha gapga teng bo'ladi. Takt esa jumlaning ikki qisqa to'xtalish orasida keluvchi va bir bosh urg'u bilan