4-lekciya. TÓMen dárejeli programmalastiriw tilleri

4-LEKCIYA. TÓMEN DÁREJELI PROGRAMMALASTIRIW TILLERI
Tómen dárejedegi programmalastırıw tilleri – mashinaǵa baylanıslı bolǵan tillerdi, makroprocessorlardı, mashinaǵa baǵdarlanǵan tillerdi, processlerdi basqarıw tillerdi óz ishine aladı. Bunday tómen dárejeli programmalastırıw tilleri ushın programmadaǵı barlıq háreketler anıq ańlatılıw xarakter hám anıq paradigma menen baylanısıw imkaniyatı bar.
Programmalastırıw tilleriniń paragmatik xarakteristikaları metodikası tómen dárejedegi tiller materialında sáwlelengen. Arxitekturası hám texnikalıq quralları kólemi boyınsha tómen dárejedegi programmalastırıw tillerinde programmalastırıw yaki kodlaw, bir dárejeli maǵlıwmatlar strukturaları menen baylanıslı. Maǵlıwmatlar hám programmalardı saqlaw ushın, erkin paydalanıw imkaniyatın beriwshi, ulıwma global yadta qollanıladı. Tiykar retinde programmalardıń maksimal ónimdarlıǵına erisiw múmkin, biraq olardı otladka etiw “tómen start – joqarı finish” birikpesi menen quramalasadı. Basqasha etip aytqanda, birinshi shınıg’ıwlarda tabısqa erisiw ańsat, biraq programmalıq ónimdi jaratıw hám onı tájiriybeli texnikalıq xızmet penen támiyinlew qıyın.
Tómen dárejeli programmalastırıw kompyuter arxitekturası menen tolıq tanısıwǵa qaratılǵan bolıp, nátiyjesinde bunı túsiniwge alıp keledi. Programmalastırıw principleri hám texnikası ulıwma tilge baylanıslı emes. Tabıslı programmalastırıwdıń eń zárúr talabı logikalıq pikirlew uqıplıǵı bolıp tabıladı.
Kompyuter arxitekturası kóbinese paydalanıwshı ushın bar bolǵan kóplegen derekler retinde anıqlanadı. Buǵan kórsetpeler toplamı, ulıwma registrlar, processorlar halatı sózi hám mánzil maydanı kiredi. Programmanı dástúrli (ádettegidey) kodlaw tilinen mashina buyrıǵi tiline ótkeriw processi jıynalıw delinedi.
Jıynaw processi tómendegishe:

• 
  Assembler tili programmanı shólkemlestiriwshi kórsetpeler izbe-izligi ushın yadtı zapasqa alıw;
  
• 
  Qollanılatuǵın identifikatorlardı yadtan adresler menen salıstırıw;
  
• 
  Ornatıw boyınsha kórsetpeler hám identifikatorlardı mashina ekvivalentlerine salıstırıw.
  

Bunday processti ámelge asırıw ushın manzil esaplaǵıshı hám identifikator kestesi talap etiledi.
Programmashı konstantalardı, buyrıqlardı hám esabatlardıń aralıq nátiyjelerin saqlaw ushın qollanılatuǵın yad yacheykalarınıń ulıwma mánzillerin bilmeydi, biraq ádette izbe-iz jazılǵan kórsetpeler izbe-iz yad orınlarında jaylasqan boladı dep shama qılınadı.
Buyrıqlardıń ádettegi kórsetpelerinen tısqarı, assembler programmasında ajıratılǵan yadtıń anıqlamaları hám jıynalıwdı basqarıw ushın kórsetpeler bar. Ádette programmaǵa kiriwdıń tiykarǵı noqatın ajıratıp kórsetedi.
Toplaw (jıynaw) programmalastırıw processorǵa kórsetpeler beriw sistemasına ózine tán qásiyetleri, qurılmalarǵa xızmet kórsetiw hám úzilisler menen qollanıw usılları haqqındaǵı bilimlerdi názerde tutadı. Buyrıqlar sisteması apparat konfiguraciyası hám operacion sistemaǵa qarap proshivka hám sistema qońırawları menen keńeytiriliwi múmkin. Bul bar bolǵan qurılmalar toplamınıń yad mánziline hám almastırıw qararlarına tásir etedi. Sonday-aq, maǵlıwmattı qayta islew quralların mashina kodları dárejesinde usınıs hám ámelge asırıw boyınsha ulıwmalıq shártnamalar bar.
Programma kodınıń dúzilisi hám onıń qásiyetleri

• 
  Háreketsheńlik. Programma kodı hár qanday absolyut adreste jaylasqan bolıwı ushın qolaylı;
  
• 
  Yad betleri. Adresli hám tiykarında bar bolǵan yad arasındaǵı qatnaslar programmanı orınlaw waqtında qayta kórip shıǵıwdı talap etiwi múmkin;
  
• 
  Maǵlıwmatlarǵa baylanıslılıq. Programma maǵlıwmatlarınıń tayarlıǵın hám jańalańıwın esapqa alıwı kerek, ásirese, qurılmalar portları arqalı maǵlıwmat almasıwın ámelge asırılǵan halatlarda;
  
• 
  Jaylastırıw dinamikası. Programmanı yadta basqıshpa-basqısh engiziw usılı menen dinamikalıq optimallastırıwdan paydalanıw arqalı onıń quramlı bólimlerinen real paydalanıw statistikasın esapqa alıp jaylastırıw múmkin.
  

Ádette, komandalar sistemasınan ózbetinshe túrde assembler yadqa ajıratıwdı basqarıw hám kod kompilyaciyasın basqarıw quralların usınıs etedi. Bul bolsa programmashıǵa mashina tili dárejesine anıq qararlar qabıl etiwge imkaniyat beredi. Qátelerdi dúzetiw hám listinglerdi baspadan shıǵarıw ushın qurallar bar. Eger kerek bolsa, til dárejesin makroslar járdeminde asırıw múmkin.
Assembler tili adresler hám mánisler sıyaqlı maǵlıwmatlar menen isleydi. Kóbinese anıqlıq ushın, kórsetpe operandları jazıwında kirgizilip atırǵan @ adresler hám # mánisler arasındaǵı sırtqı parıq prefiks belgilerinen paydalanadı.
Búgingi kúnde júdá joqarı dárejedegi programmalastırıw tilleri bar. Olardıń fonında tómen dárejedegi tilde programmalastırıw – assembler – birinshi qarawda biraz eskirgen hám irracional kórinisi múmkin. Sonı tán alıw kerek, assembler tiykarında processordıń tili bolıp, processorlar bar bolǵanǵa shekem qollanıwıńız múmkin. Assemblerde programmalastırıwdıń tiykarǵı qolaylıǵı tezlik hám nátiyjede alınǵan programmalardıń minimal kólemi.
Kemshilikler kóbinese zamanagóy bazarda muǵdardan sapanı qolaylı kóriw tendenciyasına baylanıslı. Zamanagóy kompyuterler joqarı dárejedegi funkciyalar buyrıqları kópligin ańsat sheshiwge uqıplı. Bul biznes programmalastırıw nızamı bolıp tabıladı.