4-ma’ruza. Osi etalon modeli. Reja

2. Pog’onalarning o’zaro bog’lanishi va xizmatlari
4.4-rasmda kompyuter tarmog'ining asosiy elementlari ko'rsatilgan: oxirgi tugunlar - kompyuterlar va oraliq tugunlar - kommutatorlar va marshrutizatorlar.

4.4-rasm. OSI pog’onalarining o’zaro bog’lanishi va xizmatlari.
Rasmdan ko'rinib turibdiki, protokollarning to'liq steki faqat oxirgi tugunlarda amalga oshiriladi va oraliq tugunlar faqat uchta pastki pog’ona protokollarini qo'llab-quvvatlaydi. Buning sababi shundaki, aloqa qurilmalari paketlarni yuborish uchun faqat pastki uchta pogonaning funksionalligiga muhtoj. Bundan tashqari, aloqa moslamasi qurilma turiga qarab faqat ikkita pastki pog’ona protokollarini yoki hatto bitta fizik pog’onani qo'llab-quvvatlashi mumkin.
Aynan shu fizik pog’onada ishlaydigan qurilmalar, masalan, tarmoq takrorlagichlarini o'z ichiga oladi, ular xablar yoki konsentratorlar deb ham ataladi. Ular o'zlarining interfeyslaridan biriga kelgan elektr signallarini boshqa interfeyslarida takrorlaydilar, ularning xususiyatlarini - signallarning kuchi va shakli, ularning sinxronligini yaxshilaydilar. Lokal tarmoq kommutatorlari ikkita pastki, fizik va kanal pog’onalarning protokollarini qo'llab-quvvatlaydi, bu ularga standart topologiyalar doirasida ishlash imkoniyatini beradi.
Routerlar protokollarning barcha uchta pog’onasini qo'llab-quvvatlashlari kerak, chunki ular turli texnologiyalarga ega tarmoqlarini ulash uchun tarmoq pog’onasiga va Ethernet yoki Frame Relay kabi kompozit tarmoqni tashkil etuvchi maxsus tarmoqlar bilan o'zaro aloqa qilish uchun quyi pog’ona protokollariga muhtoj.
Virtual kanallar texnologiyasiga asoslangan global tarmoq kommutatorlari (masalan, MPLS) ikkinchi yoki uchunchi protokol pog’onasini qo'llab-quvvatlashi mumkin. Agar ular virtual kanallarni avtomatik o’rnatishni qo’llab-quvvatlashsa, u tarmoq pog’onasi protokollariga muhtoj. Global tarmoqlar topologiyasi ixtiyoriy bo'lganligi sababli, tarmoq protokolisiz buni amalga oshirish mumkin emas. Agar virtual kanallar tarmoq ma'murlari tomonidan qo'lda o'rnatilsa, u holda ma'lumotlarni allaqachon yotqizilgan virtual kanallar orqali uzatish uchun global tarmoq kommutatori faqat fizik va kanal pog’onalari protokollarini qo'llab-quvvatlashi kifoya qiladi.
Tarmoq ilovalari bilan ishlaydigan kompyuterlar barcha pog’onalardagi protokollarni qo'llab-quvvatlashi kerak. Taqdimlash pog’onasi va seans pog’onasi protokollari xizmatlaridan foydalangan holda amaliy pog’ona protokollari ilovalarni tarmoq ilovalari dasturlash interfeysi (API) ko'rinishidagi tarmoq xizmatlari to'plami bilan ta'minlaydi. Transport pog’onasining protokoli barcha so'nggi tugunlarda ham ishlaydi. Tarmoq orqali ma'lumotlarni uzatishda jo'natuvchi va qabul qiluvchi tugunlarda ishlaydigan ikkita transport protokoli moduli transport xizmatining istalgan sifatini saqlab qolish uchun bir-biri bilan o'zaro aloqa qiladi. Kommunikatsion qurilmalar transport protokoli xabarlarini shaffof tarzda, ularning mazmunini o'rganmasdan olib boradi.
Kompyuterlarda barcha pog’onalardagi kommunikatsion protokollar (fizik pog’ona va kanal pog’onasi funktsiyalarining bir qismi bundan mustasno) operatsion tizim yoki tizim ilovalari tomonidan dasturiy ta'minotda amalga oshiriladi.
Tarmoqning oxirgi tugunlari (kompyuterlar va kompyuterlashtirilgan qurilmalar, masalan, mobil telefonlar) har doim ham axborot, ham transport xizmatlarini, tarmoqning oraliq tugunlari esa faqat transport xizmatlarini ta'minlaydi. Muayyan tarmoq faqat transport xizmatlarini ko'rsatadi deganda, oxirgi tugunlar tarmoq chegarasidan tashqarida joylashganligini tushunamiz. Bu odatda mijozlarga xizmat ko'rsatadigan tijorat tarmoqlarida sodir bo'ladi.
Agar tarmoq axborot xizmatlarini ham ko‘rsatadi desak, demak, bu xizmatlarni ko‘rsatuvchi kompyuterlar tarmoq tarkibiga kiritilgan. Misol tariqasida, internet-provayder o'z veb-serverlariga ega bo’lgan odatiy holatdir.