4 ma'ruza. Quymakorlik asoslari

§5 Quymalarda uchraydigan nuqsonlar va ularning sabablari

Quyma nuqsonlari ikkita guruhga bo’linadi: tashqi nuqsonlar (qumli bo’shliqlar, qiyshayish, kam quyish va boshqalar) va ichki nuqsonlar (kirishish va gaz bo’shliqlari, issiq va soviq darzlar va boshqalar).

Qolip va sterjen materiallari yetarli darajada mustahkam bo’lmagani, qolip yaxshi zichlanmagani uchun quyma tanasida qumli bo’shliqlar xosil bo’ladi.

11

Kirishish bo’shliqlari – oxirida qotayotgan qotishmaning qismlarida xosil bo’ladi.

Oxirida qotayotgan qotishmaning qismlariga kerakli miqdorda suyuq
metall yetkazilmay qolganda bo’shliqlar to’dasi paydo bo’ladi.
Kirishish bo’shliqlari va bo’shliqlar to’dasini oldini olish uchun suyuq metall uzilmasdan yetkazilib turilish kerak.

Gaz bo’shliqlari – quyma tanasida sirtlari silliq bo’lgan ochiq yoki yopiq bo’shliqlar. Ularning sabablari: qolip va sterjen materiali qazlarni yaxshi o’tkazmasligi, qolip va sterjen aralashmasi me’yordan yuqori nam bo’lgani, suyuq metalda gaz ko’p bo’lgani.

Issiq darzlar metall qotayotgan paytida xosil bo’ladi va donalarning chegaralaridan tarqaladi. Qotishma tarkibidagi nometall qo’shimchalar, gazlar, oltin ququrt va boshqalar issiq darzlarni ko’payishiga olib keladi.

Soviq darzlar qotgan qotishmaning har xil qalinlikdagi qismlar har xil tezlik bilan sovishi tufayli xosil bo’ladi, bu holda quymada kuchli zoriqishlar vujudga keladi.

Metallning elastik xossalari, kirishish yuqori bo’lsa, va isssiqlik
o’tkazuvchanligi past bo’lsa soviq darzlar ko’payadi. ¹²
Qiyshayish – quyma qismlarini bir-biriga nisbatan siljishi. Buning sabalari – qolip noto’g’ri yig’ilganligi, belgilovchi o’qlarning yeilishi, sterjenni qolipga qiyshiq o’rnatilishi va boshqalar.
Kam quyish – buning sabablari: quyish temperaturasi va qotishma oquvchanligi past, quyish elementlarning kesimi kichik va boshqalar.