4-mavzu. Juft korrelyasion-regression tahlil

2. Korrelyasiya koeffitsientining turlari va hisoblash usullari.
Korrelyasion tahlil korrelyasiya koeffitsientlarini aniqlash va ularning muhimligini, ishonchliligini baholashga asoslanadi.
CHiziqli korrelyasiya koeffitsientining hisoblash formulasi:
(1)

bu erda,

- X belgining kvadratik farqining oʻrtachasi;
- U belgining kvadratik farqining oʻrtachasi.


; (2)
. (3)

Determinatsiya koeffitsienti korrelyasiya koeffitsientining kvadratiga teng.

Korrelyasiya koeffitsienti (r) –1 dan +1 oraligʻida boʻladi. Agar boʻlsa omillar oʻrtasida bogʻlanish mavjud emas, boʻlsa, toʻgʻri bogʻlanish mavjud - teskari bogʻlanish mavjud funksional bogʻlanish mavjud.
Bogʻlanish zichlik darajasi odatda quyidagicha talqin etiladi. Agar gacha – kuchsiz bogʻlanish;
– oʻrtacha zichlikdan kuchsizroq bogʻlanish;
– oʻrtacha bogʻlanish;
– oʻrtachadan zichroq bogʻlanish;
– zich bogʻlanish.
Korrelyasion taxlil oʻtkazilganda quyidagi korrelyasiya koeffitsientlari hisoblanadi:
1. Xususiy korrelyasiya koeffitsientlari. Xususiy korrelyasiya koeffitsienti asosiy va unga ta’sir etuvchi omillar oʻrtasidagi bogʻlanish zichligini bildiradi.
2. Juft korrelyasiya koeffitsientlari asosiy omil inobatga olinmagan nuqtada hisoblanadi. Agar juft korrelyasiya koeffitsienti 0,6 dan katta boʻlsa, unda omillararo bogʻlanish kuchli deb hisoblanadi va erkin omillar ma’lum darajada bir birini takrorlaydi. Agar modelda oʻzaro bogʻlangan omillar qatnashsa, model yordamida qilingan hisoblar notoʻgʻri chiqishi mumkin va omillar ta’siri ikki barovar hisoblanishi mumkin. Oʻzaro bogʻlangan ta’sir etuvchi omillardan bittasi modeldan chiqarib tashlanadi. Albatta modelda kuchliroq va mustahkamroq omil qoladi.
3. Koʻp omilli modellarda agar natijaviy omilga bir necha omillar ta’sir koʻrsatsa, unda omillar orasida koʻplikdagi korrelyasiya koeffitsienti hisoblanadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar oʻrtasida bogʻlanishlarni oʻrganishda quyidagi funksiyalardan foydalaniladi