4-mavzu. Shaxsning kasbiy etikasi va individual xususiyatlar (2soat)

2. Temperament turlari
Kishi temperamenti haqidagi tasavvur, odatda, shu shaxsning ayrim psixologik xususiyatlari asosida vujudga keladi.
Xoleriklar, sangviniklar, flegmatiklar va melonxoliklar. Har bir temperament o’z tushunchalariga ega. Insonlar bitta emas bir necha temperament tipiga mansub bo’lishalari mumkin quyidagi jadvaldan temperament tiplari tasnifini kurib chiqishingiz mumkin

Sangvinik	Xolerik	Melonxolik	Flegmatik
Xushchaqchaq do’stona yorqin sergap nomustaqil xavotirli egosentrik	Optimest faol tez jaxli chiqadigan agressiv konferinsial o’z o’zini boshqara olmaydi	Sezgir analitik idealist kamgap tortinchoq kayfiyati tez o’zgaradigan regid	Xotirjam,tobe ta’sirli muloqotchan, passiv, qaysar, ishyoqmas

Bu jadval qisqacha va to’liq emas bu nazariya asrlar osha yetib kelganligi uchun har bir temperament xaraktirestikasi o’zgarib kengayib borgan. Masalan xolerik temperamentidagi insonlarga liderlik xosdir. Temperament kategoriyalari keng tarqalgan va umumiy xarakterga ega. Ular o’ziga xos emas. Turli yozuvchilar temperamentlarni turlicha tasvirlaganlar. Masalan Emonuel Kant 18 asrda sangvinik temperamentni tasvirlab bergan: Sangviniklar mehrga muhtoj va orzu umidlarga to’la shaxslardir. U hozir qilayotgan ishini birozdan so’ng butunlay unitib yuborishi mumkin, vadasiga vafador bo’lishga xarakat qiladi. Lekin vadasini ustidan chiqa olmasa unchalik ham qayg’uga botmaydi. U boshqalarga yordam bear oladi. Lekin kop hollarda o’z yordami uchun ham talab qiladi. U juda muloqotchan uning do’stlari ko’p u ko’p narsalarni jiddiy qabul qilmaydi.

Sangvinik yuksak reaktivlik. Bo’lar - bo’lmas narsalarga qattiq xoxolab kulaveradi. Muhim bo’lmagan fakt qattiq jahlini chiqaradi. Diqqatini jalb qilgan hamma narsalarga tetik va zo’r qo’zg’alish bilan javob beradi. Imo - ishoralari va harakatlari yaqqol ko’rinib turadi. Uning aft - basharasiga qarab kayfiyatining qandayligini, narsalarga yoki odamga bo’lgan munosabatlarini bilish oson. Diqqatini tez bir joyga to’playdi
Sezgilari psixik faollikka ega bo‘lgan, atrofda bo‘layotgan vazifalarga tez munosabatini bildiruvchi, taassurotlarni hadeb o‘zgartirishga intiluvchi, ko‘ngilsizliklarni nisbatan yengil o‘tkazib yuboruvchi, jonli, harakatchan, ifodali mimikasi va harakatlari bo‘lgan kishi sangvinik deyiladi. Sangvinikda quvonch, qayg’u, yoqtirish va yoqtirmaslik, mehribonlik va nafrat hislari tez hosil bo’ladi. Biroq undagi bu hislatlarning nomoyon bo’lishi beqaror, ular tezda paydo bo’lib tezda yo’qoladi, davomiyligi va chuqurligi farq qilmay boshqasi bian almashadi. Sangvinik temperamenti vakillarida xis tuygular odatda tashqi ko’rinishda yorqin ifodalangan bo’ladi: manoli mimika imo ishora tez harakatlar qilish, tez gapirish, beqarorlik, harakatchanlik, chaqonlik xos. Bularning hammasi sangvinik ishchan faol bo’lgan paytda ayniqsa sezilarli bo’ladi. Sangvinikning kayfiyati tez o’zgaradi u goho hursand, goho beparvo, goho esa qayg’uli va tashvishlangan yiroq, odat bo’yicha yaxshi kayfiyat ustun bo’ladi. Kishi ruhini ezadigan va yoqimsiz narsalarning hammasidan sangvinik tez qutiladi. Atrofdagi tasirlarga oson va tez javob berish sangvinikning aktivligini hamda uning hayot sharoiti o’zgarishlariga oson moslashuvini tushuntirib beradi. Sangvinik odamlar bilan tez topishib ketadi va osonlik bilan yaxshi munosabatlar o’rnatadi. Sangvinik temperamenti vakillari ko’p gapiradi shunga qaramasdan yaxshi tinglovchi hamdir.