4-mavzu: Tarbiya nazariyasi. Tarbiyaning umumiy metodlari. Tarbiya turlari. Reja

Tarbiyada izchillik, tizimlilik tarbiyaviy ta`sirlarning uyg’unligi va uzluksizligi prinsipi.
Tarbiyaga yaxlit tizimli yondashish tarbiyaning pedagogik harakatning pirovard natijasiga yo`naltirilganlik darajasini belgilab beradi. Bunda pedagogik maqsad va vazifalar, uning mazmuni tarbiyaviy jarayonning barcha qatnashchilari tomonidan tan olinishi shart.
Shunga ahamiyat berish lozimki, amalda tarbiyaviy jarayon umumning ishi va uzluksiz bo`lsin. Tarbiyaning barcha tomonlari hamoxang bo`lsin.
Tarbiya ishida izchillik juda muhimdir. Tarbiyachi avvaliga bolalardan biror narsani talab qilib, so`ngra o`zining talabini unutib qo`ysa, yoki o`zi bu talabga xilof ish tutsa, bu hol tarbiyaga juda yomon ta`sir qiladi. O`qituvchi subutli; o`z lafziga sobit bo`lmog’i kerak. Masalan, «Ertaga kundaliklaringizni tekshiraman», «Oyoq kiyimlaringizni moylanganligini ko`raman» deb va`da berdingizmi, ijrosini unutmang. Pedagog biror tarbiyaviy tadbir uyushtirishni bolalarga va`da qilib, sal orada va`dasini esdan chiqarib qo`ysa, o`quvchilar bunday o`qituvchiga ishonmay qo`yadilar. Har bir pedagogning ishi bilan so`zi bir bo`lishi lozim.
Bolalarga birdaniga juda ko`p talab va qoidalarni takdim qilish mumkin emas. Bolalarga tarbiya va ta`lim berishda uzluksizlik va tizimlilikka rioya qilish kerak.
Hamma tarbiyachilar o`quvchiga bo`lgan munosabatlarida bir-birlariga zid harakatda bo`lmasliklari, bir xil, yagona talab qo`yishlari lozim. Tarbiyaviy ishda bunday izchillikka rioya etish juda ham muhimdir.
O`quvchilarga tarbiyaviy ta`sir ko`rsatishda izchillikka rioya qilish, muomalani avvaligicha davom ettirish va bir xil talab qo`ish muvaffaqiyat qozonishning eng muhim shartlaridan biridir. Afsuski, amalda ba`zan oila maktabning talablarini qo`llab-quvvatlamaydigina emas, balki teskari ta`sir ko`rsatadi. O`qituvchilar orasida ham talablarning bir xilligi hamisha ta`minlanavermaydi. Tarbiya uzoq muddatli, murakkab jarayon, unda ota-ona, o`qituvchi, jamoatchilik va boshqalar qatnashadilar. Shu sababli ularning ishida izchillik va davomiylik bo`lishiga rioya etish, o`quvchilarning tarbiyalanganlik darajasini, tarbiya metodlari va shakllarini o`z vaqtida aniqlab olish juda muhimdir. Bu qoida tarbiya ishida tarbiyani amalga oshiradigan barcha bo`g’inlarning oila va maktab o`quvchilar va yoshlar tashkilotlari, maktabdan tashqari tarbiya muassasalari va ishlab chiqarish jamoalarining, keng jamoatchilikning hamjihatlik va bamaslahat ish ko`rishini ko`zda tutadi. Chunki, tarbiyaviy ta`sirdagi tizimlilik faqat yoshlarni emas, balki aholining barcha qatlamini qamrab olishi kerak. Aholi qatlamlarining tarbiya tizimiga jalb qilishdagi rang-barang shakl va metodlar ham ijtimoiy- iqtisodiy ham pedagogik jihatdan, nafaqat tub aholi, balki Respublikada istiqomat qilayotgan boshqa millatlar va elatlarning etpopedagogikasi sohasi jihatdan ham ta`minlanishi kerak.
Bolalarga bilim berishda ma’lum tartib, muntazamlilik qanchalik muhim bo’lsa, tarbiya ishlarida ham shunchalik muhimdir. Bolalarga insoniylik fazilatlarining hammasini birdaniga, bir yo’la va bir vaqtda singdirib bo’lmaydi. Shuning uchun bolalarda insoniylik fazilatlarini tarbiyalash ishida muntazamlilik juda muhimdir. Maktabning bir sinfida do’stlik, ikkinchi bir sinfda boshqa tarbiya amalga oshirilmaydi.