4-Ámeliy jumıs. Tema : Shólkem iskerliginde maǵlıwmatlardı uzatıwdı hám operatsion proceduralardı basqarıw

Minnetlemeler shegarasın belgilew.
Minnetlemeler shegarasın belgilew - bul paydalanıwshılardıń bilmasdan yamasa g'araz niyet menen kózaba etken minez-qulqları áqibetinde sistemalardan shtatsız paydalanıw qáwpin minimumǵa keltiriw usılı. Xızmetker óziniń jalǵız juwapkerlik salasında fosh etilmesten óz mápi ushın paydalanıwı múmkin bolmaw ilajların kóriw zárúr. Hádiyselerdi initsiatsiya qılıw onı avtorizatsiya etiwden bólek bolıwı kerek. Basqarıw quralların islep shıǵıwda til biriktiriw qáwipi bar ekenligin esapqa alıw kerek.
Kishi shólkemler ushın bul ilajlarǵa erisiw qıyın, biraq bul princip múmkinshiligi barınsha qollanıwı kerek. Minnetlemelerdi bólistiriw qıyınlasqan jaǵdaylarda iskerlik monıtoringi, audit jurnallarınan paydalanıw, sonıń menen birge basqarıw qadaǵalaw ilajları sıyaqlı informaciya qawipsizligin basqarıw boyınsha basqa ilajlardan paydalanıw kórip shıǵilıwı kerek. Usınıń menen bir waqıtta qawipsizlik auditi ǵárezsiz funktsiya bolıp qalıwı zárúrli.
Islep shıǵarıw, testten ótkeriw hám ekspluataciya ortalıqların bólistiriw.
Ruxsatsız paydalanıw yamasa operatsion sistema ózgeriwiniń qáwpin kemeytiw ushın islep shıǵarıw, testten ótkeriw hám ekspluataciya ortalıqların bólistiriwde xızmetkerlerdiń minnetlemeleri hám juwapkerligi bóliwlab beriliwi zárúr.
Ekspluataciya qılıw waqtında máseleler kelip shıǵıwınıń aldın alıw ushın ekspluataciya qılıw, testten ótkeriw hám islep shıǵarıw ortalıqları ortasında zárúr bolǵan bólistiriw dárejesin támiyinlew kerek, sonıń menen birge, basqarıwdıń qabıl qilsa bolatuǵın quralların engiziw usınıs etiledi. Tómendegi punktlerdi kórip shıǵıw zárúr:
Basqarıwdıń qabıl qilsa bolatuǵın quralların engiziw. Tómendegi punktlerdi kórip shıǵıw usınıs etiledi.
a) Programmalıq támiynattı islep shıǵıw rejiminen ekspluataciya qılıw rejimine ótkeriw qaǵıydaların anıqlaw hám hújjetlestiriw kerek;
b) Islep shıǵıw hám ekspluataciya qılıwda bolǵan programmalıq támiynattı túrli sistemalar yamasa kompyuterlerde hám túrli domenlar yamasa kataloglarda jumısqa túsiriw kerek;
c) Kompilyatorlar, redaktorlar hám islep shıǵıwdıń basqa instrumental quralları yamasa sistema utilitlaridan mútajlik bolmaǵanda orperatsion sistemalardan paydalanılıwı múmkin bolmawi kerek;
d) Test sistemalı ortalıqta ılajı bolǵanınsha jumısshı sistema ortalıǵın anıqlaw basqa sistema ortalıǵına uqsatıw kerek;
e) Paydalanıwshılar ekspluatatsion hám test sistemaları ushın túrli paydalanıw profillerin qóllawları kerek; menyu qáteleriniń qáwpin kemeytiw ushın tiyisli tanıtatuǵın xabarlar sáwlelendiriliwi kerek;
f) Jabıq maǵlıwmatlardı test ortalıǵına kóshiriw kerek emes.
Testten ótkeriw: Islep shıǵıw hám testten ótkeriw ushın juwapker xızmetker operatsion sistemadan hám ol menen baylanıslı bolǵan informaciyadan paydalanıw huqıqına iye bolsa, ol ruxsat berilmegen jasırın kodtı engiziw yamasa operatsion sistemanıń maǵlıwmatların ózgertiw múmkinshiligine iye boladı. Bir qatar sistemalarda qollanıwı múmkin bolǵan bul múmkinshilikten óz mápin gózlep, áyne jalataylıq ushın yamasa tekserilmegen yamasa zálel keltiretuǵın kodtı engiziw ushın paydalanıw múmkin. Tekserilmegen yamasa zálel keltiretuǵın kod sistemanıń jumısında saldamlı mashqalalardıń sebebi bolıwı múmkin. Islep shıǵıwshılar hám testten ótkeriwshi qánigeler de, sonıń menen birge, operatsion sistema hám informaciya qawipsizligi ushın abaylar sebebi bolıwı múmkin.
Eger islep shıǵıw hám testten ótkeriw bir kompyuter ortalıǵında ámelge asırılsa, bul programmalıq támiynat hám axbortning aldınan kózlenmagan ózgerisleriniń sebebi bolıwı múmkin. Sonday eken, islep shıǵıw, testten ótkeriw hám ekspluataciya qılıw ortalıqların bólistiriw ayrıqsha ózgerisler yamasa jumısshı programmalıq támiynat hám maǵlıwmatlardan ruxsatsız paydalanıw qáwpin kemeytiw ushın maqsetke muwapıq esaplanadı.
Zálel keltiretuǵın programmalıq támiynattan hám mobil koddan qorǵaw.
Programmalıq támiynat hám informaciya dızbekleriniń butligini qorǵawdı támiyinlew. Zálel keltiretuǵın programmalıq támiynat engizilishining aldın alıw hám anıqlaw ushın sharalar kóriliwi zárúr.
Programmalıq támiynat hám informaciyaǵa qayta islew quralları kompyuter virusları, tarmaq «qurtlari», «troya atlari» hám logikalıq bombalar sıyaqlı zálel keltiretuǵın programmalıq támiynat engiziliwi ushın júdá tásirli. Paydalanıwshılar avtorizatsiya etilmegen yamasa zálel keltiretuǵın programmalıq támiynattan paydalanıwdıń qáwipi tuwrısında xabarlı bolıwları kerek. Zárúrat bolǵanda, basshılar zálel keltiretuǵın programmalıq támiynattı anıqlaw va/yoki kiriwin aldın alıw ushın arnawlı baqlaw qurallarınıń engizilishini támiyinlewleri kerek.
Zálel keltiretuǵın programmalıq támiynattan qorǵaw ushın tómendegi ilajlardıń atqarılıwın kórip shıǵıw zárúr:
a) Ruxsat berilmegen programmalıq támiynattan paydalanıwdı qadaǵan etytuǵın rásmiy siyasatti tastıyıqlaw ;
b) Fayllar hám programmalıq támiynattı sırtqı tarmaqlar arqalı yamasa qálegen basqa informaciya tasıwshıları járdeminde alıw menen baylanıslı qáwiplerden qorǵawdıń rásmiy siyasatın tastıyıqlaw. Bul siyasatda qorǵaw ilajların kóriw zárúrshiligi tuwrısında kórsetpe bolıwı kerek;
s) Programmalıq támiynat hám tásirli biznes processlerdi saqlap turıwshı sistema maǵlıwmatların úzliksiz inventarizatsiya qılıw. Sonıń menen birge, sistemada hár qanday avtorizatsiya etilmegen yamasa ózgertirilgen fayllardıń payda bolıw sebeplerin tekseriw boyınsha rásmiylestirilgen procedura zárúr;
d) Zárúr bolǵan jaǵdaylarda aldın alıw sharası yamasa gónergen procedura retinde iske túsiriletuǵın kompyuterler hám informaciya tasıwshıların anıqlaw hám skanlash ushın virusqa qarsı programmalıq támiynattı ornatıw hám úzliksiz jańalaw ; ótkeriletuǵın tekseriwlerge tómendegilerdi kirgiziw kerek:
1) Shubhalı yoki avtorizatsiya qilinmagan informaciya tasıwshılaridagi barlıq fayllardı yamasa ulıwma paydalanıw daǵı tarmaqlardan alınǵan fayllardı bul fayllar menen islewden aldın viruslar bar ekenligine tekseriw kerek;
2) Elektron pochtanıń hár qanday jaylaspaların hám shıǵarıp alınatuǵın informaciyanı olardan paydalanıwdan aldın zálel keltiretuǵın programmalıq támiynat bar ekenligine tekseriw kerek. Bul tekseriw túrli noqatlarda : mısalı, elektron pochtada, jeke kompyuterlerde yamasa shólkem tarmaǵına kirisiwde ótkeriliwi múmkin;
3) Veb -betlerde zálel keltiretuǵın kod bar ekenligin tekseriw kerek;
ye) Viruslardan qorǵaw menen baylanıslı basqarıw proceduraları hám minnetlemelerdi, sonıń menen birge, virus hújimlerinen keyin xabarlı qılıw hám qayta tiklew máselelerin anıqlaw, bul proceduralardı qóllawǵa úyretiw;
f) Virus hújimlerinen keyin qayta tiklew boyınsha úzliksiz jumıstı támiyinlew boyınsha tiyisli jobalardı, atap aytqanda maǵlıwmatlar hám programmalıq támiynattı rezervlew hám qayta tiklew boyınsha barlıq zárúr ilajlardı tayarlaw ;
g) Jańa zálel keltiretuǵın kod tuwrısındaǵı informaciyanı usınıs etiwshi pochta posılkaları va/yoki veb-saytlardı tekseriw sıyaqlı informaciyanı úzliksiz jıynaw rejimin engiziw;
h) Zálel keltiretuǵın programmalıq támiynatqa tiyisli barlıq informaciyanı analiz qılıw proceduraların engiziw, eskertiwshi xabarlardıń anıqlıǵı hám informaciya ushın berilgenligin támiyinlew. Jalǵan hám haqıyqıy viruslardıń ayırmashılıǵın anıqlaw ushın professional dereklerden, mısalı, respektabel' jurnallar, isense bolatuǵın Internet-saytlar yamasa virusqa qarsı programmalıq támiynattı jetkezip beretuǵınlardan paydalanıw kerek. Xızmetkerler jalǵan viruslar máseleleri hám olardı alǵanda ámelge asırılıwı kerek bolǵan minez-qulqlar tuwrısında xabarlı bolıwları kerek.