4 modul 11 mavzu Metallning korroziyasi va undan himoyalanish

• 
  

4 modul 11 mavzu Metallning korroziyasi va undan himoyalanish.
ga ta'sir qilish metall konstruksiyalar va atrof-muhit tuzilmalari ularni yo'q qilishga olib keladi, bu deyiladi korroziya. Korroziya metall yuzasidan boshlanadi va uning ichiga chuqur tarqaladi, metall esa yorqinligini yo'qotadi, uning yuzasi notekis, korroziyaga uchraydi.
Korroziya shikastlanishining tabiatiga ko'ra, uzluksiz, selektiv va donalararo korroziya farqlanadi.
doimiy korroziya teng va notekis turlarga bo'linadi. Yagona korroziya bilan metallning yo'q qilinishi butun sirt bo'ylab bir xil tezlikda davom etadi. Noto'g'ri korroziya bilan metallni yo'q qilish uning yuzasining turli qismlarida teng bo'lmagan tezlikda davom etadi.
Selektiv korroziya metall yuzaning alohida joylarini qoplaydi. U sirt, nuqta, o'tish va nuqta korroziyasiga bo'linadi.
Intergranular korroziya metallning ichida o'zini namoyon qiladi, metallni tashkil etuvchi kristallarning chegaralari bo'ylab bog'lanishlar yo'q qilinadi.
Metallning o'zaro ta'sirining tabiati bo'yicha muhit kimyoviy va elektrokimyoviy korroziyani farqlash. Kimyoviy korroziya metallga quruq gazlar yoki elektrolit bo'lmagan suyuqliklar (benzin, moy, qatronlar) ta'sirida sodir bo'ladi. Elektrokimyoviy korroziya metallga suyuq elektrolitlar (tuzlar, kislotalar, ishqorlarning suvli eritmalari), nam gazlar va havo (elektr o'tkazgichlari) ta'sir qilganda paydo bo'ladigan elektr tokining paydo bo'lishi bilan birga keladi.
Metalllarni korroziyadan himoya qilish uchun ularni himoya qilishning turli usullari qo'llaniladi: metallarni agressiv muhitdan muhrlash, atrof-muhitning ifloslanishini kamaytirish, normal harorat va namlik sharoitlarini ta'minlash, bardoshli korroziyaga qarshi qoplamalarni qo'llash. Odatda, metallarni korroziyadan himoya qilish uchun ular bo'yoq va laklar (astarlar, bo'yoqlar, emallar, laklar) bilan qoplangan, korroziyaga chidamli yupqa bilan himoyalangan. metall qoplamalar(galvanizatsiya, alyuminiy qoplamalar va boshqalar). Bundan tashqari, metall qotishma bilan korroziyadan himoyalangan, ya'ni. uni boshqa metall (xrom, nikel va boshqalar) va metall bo'lmaganlar bilan eritib.

6.3. Deformativlik

Elastiklik - kuch olingandan keyin materialning avvalgi shakli va
o‘lchamlarini tiklash xususiyatidir.
Material tashqi kuch ta’sirida qoldiq deformatsiyaning eng avvalgi
nuqtasi elastiklik chegarasi deyiladi. Elastiklik chegarasida nisbiy uzayish
kuchlanishga to‘g‘ri proporsional bo‘lgani uchun kuch olingach, material
awalgi shakli va o‘lchamlarini qoldiq deformatsiyasiz tiklay oladi.
Elastiklik'moduli £(Yung moduli) Guk qonuniga binoan ichki
zo‘riqishning (a) nisbiy uzayish yoki qisqarishga (e) nisbatidir:
h E =a/£, MPa.
Siqilish (cho‘zilish)dan hosil bo‘lgan ichki zo‘riqish о =P/F formula
yordamida topiladi. Bunda, P - ta’sir etayotgan kuch; F - ko‘ndalang
kesim yuzasi.
Shisha elastik mo‘rt deformatsiyalanadi va elastiklik chegarasida
sinadi. PoMat, kristall tuzilishli polimerlar yuqori kuchlanishlarda ham
elastiklik xususiyatini yo‘qotmaydi va plastik zonada sinadi.
Beton, qorishma va shu kabi kompozitsion materiallarga mustahkam­
lik chegarasining 20 foizga qadar kuch qo‘yilganda chiziqsiz bog‘lanishli
elastik deformatsiyalanish yuz beradi.
Kauchuk, rezina va shu kabi elastomerlarda elastik deformatsiya 100
foizdan ham katta bo‘shishi mumkin. Materialda kuch ta’sirida bo‘ylama
va ko‘ndalang deformatsiyalar hosil bolib, ularning nisbati Puasson
koeffltsiyenti (M) bilan ifodalanadi. Puasson koeffltsiyenti beton uchun
0,17-0,2; polietilen uchun 0,4 ni tashkil qiladi.
Plastiklik - materialning tashqi kuch ta’sirida shakli va o‘lchamlarini
buzilmasdan o‘zgartirishi va kuch olingach aw algi holatini to‘la tiklay
olmaslik xususiyatidir. Bunday materiallarga po‘latning ayrim turlari,
plastmassaiar, bitumlar va boshqalar kiradi. Plastiklik ko‘p hollarda harorat
o'zgarishiga bogliq boiadi.
Mo‘rtlik - materialga tashqi kuch ta’sir etganda sezilarli deformatsiya-
lanmagan holda buzilishi uning mo‘rtligidir. Mo‘rt materiallar siqilishga
yaxshi qarshilik ko‘rsatib, egilishga va cho‘zilishga yomon ishlaydi. Mo‘rt
materiallarga tabiiy tosh, shisha, beton kiradi.