4-modul 19-mavzu: mikroelementlardan zn, Cu, Na, k va qo’shsuperfosfatning shaxsiy tajriba asosida olingan natijalar va istiqboli

4-MODUL
19-MAVZU: MIKROELEMENTLARDAN Zn, Cu, Na, K VA QO’SHSUPERFOSFATNING SHAXSIY TAJRIBA ASOSIDA OLINGAN NATIJALAR VA ISTIQBOLI
O‘simlik hujayralarida mikroelementlar miqdoran juda kam ( 0 ,0 0 l% dan- 0 , 0 0 0 0 0 1 % ) bo‘ ladi, lekin yuqori faollikka ega. Mikroelementlarning har biri maxsus vazifalami bajaradi va ulami boshqa elementlar bilan almashtirib bo‘ lmaydi. Ular hujayradagi
oksidlanish-qaytarilish reakisiyalarida, fotosintez jarayonida, azot, uglevodlar va boshqa moddalar almashinuvida ishtirok etadi. Mikroelementlar ko‘pchilik fermentlarning faollik markaziga, vitaminlar tarkibiga kirib o'simliklami turli kasalliklarga va muhitning
noqulay omillariga chidamliligini oshiradi. Mikroelementlarning tanqisligi o‘sish va rivojlanishga salbiy ta'sir etib, hosildorlikni keskin pasaytirishi mumkin..
Rux. Ushbu element o‘simliklarga kationlar (Zn+2) holida o‘tadi. Uning miqdori ayniqsa yog'li organlarda ko‘p boMadi. U glikoliz jarayonlari fermentlarining faolligida qatnashadi. Shuningdek, rux karboangidraza fermentini faollashtiradi (Н2С 0 з= С 0 2+Н20). Rux fotosintez uchun zamr, chunki u C 0 2 miqdorini oshiradi. U triptofan aminokislotasining sintezida, undan fitogormon-indolilatsetatni hosil bo'lichida ishtirok etadi. Rux birqancha oksidlanish reaksiyalarida qatnashadi. Rux taqchilligida fosfor almashinuvi buziladi, o'simlik o‘sishdan to'xtaydi, hosil tugish sekinlashadi. Ruxning. yetishmasligi sitrns o‘simliklai‘ida ko‘pIab kasalliklami yuzaga chiqaradi. Ruxning yetishmasligi fosfor almashinuvini buzadi, ya’ni fosfoming o'simlik yer ustki qismlariga tashiluvi qiyinlashib uning aSosiy qismi ildizlarda yig‘ila boshlaydi. To‘qimalarda organik fosfor formalarining miqdori kamayib anorganik formasiniki ortadi. Shuningdek, saxaroza va kraxmalning miqdori kamayib organik kislotalaming ulushi ortadi Bundan tashqari hujayralaming bo(Unishi 2—3 marotaba sekinlashadi. O‘sim liklarga rux yetishmaganda bo‘g ‘ im oraliqlari qisqaradi va barglarda xloroz belgilari paydo boMadi. O‘sim liklarni oziqlantirish uchun mxning sulfatli ( 6 - 1 0 kg/ga) tuzi (ZnCOs) eritmasini uning barglariga purkash tavsiya qilinadi.
Mis. O‘sim liklarda ushbu element 0,0002% yoki 0,2 mg/kg atrofida uchraydi. Mis Su+ kationlari holida o‘simliklar tomonidan qabul qilinadi. O‘sim iik to‘qimalaridagi misning 2/3 qismi erimaydiganbogMangan holatda boMadi. Ushbu element 0‘simliklaming o ‘sish konusi va umgMarida ko‘p uchraydi. Barglardagi barcha misning 70% xloroplastlarda tc"plangan boMsa, yarmiga yaqini plastotsianinlarda to'plangan bo‘ lib FS II va FS I o‘rtasida eiektronlar tashiluvida ishtirok etadi. Misning g‘o ‘za organlarida o'rtasidagi taqsimoti quyidagichadir: barglarda 25 mg/kg, poyada 1 mg/kg, shanoqda 4,8 mg/kg, shigitda 4,2 mg/kg, tolada 0,2 mg/kg. Barglardagi misning 70% xloroplastlarda uchraydi va plastotsianin fermenti tarkibiga kiradi. Shuningdek, u askorbatoksidaza, polifenoloksidaza kabi fermentlar tarkibida ham uchraydi. Mis xlorofill sintezida ishtirok etadi hamda vita’minlar faolligini oshiradi. Misning o‘simliklar uchun yana bir muhim ahamiyati uning tashqi muhit omillariga 0‘ simliklaming chidamliligini oshirishidir. Mis taqchilligida o‘simlik o‘sish va gullashdan to'xtaydi, mevali daraxtlarning o'suvchi qismi quriy boshlaydi. O‘sim liklami oziqlantirish uchun misning sulfatli tuzi (C uC 03) o‘g‘it sifatida qo'llaniladi.