4-Seminar Mavzu: standart modeli. Modelning asosiy holat va g’oyalari reja: Standart model

 
6.2. Avlodlar soni qanday o’lchanadi 
Standart modeli yaratilgan paytda ma’lum bo’lgan uchta fundamental 
fermionlar avlodi mavjudligi g’oya bo’lib, to’g’ridan-to’g’ri ularning sonini N
g
aniqlash zarur edi. 
Bu turli xil neytrinolar N
ν
sonini o’lchash orqali amalga oshirildi (har bir 
avlod o’zining neytrinosiga egaligidan N
ν
=N
g
). 
N
ν
ning qiymatining birinchi baholanishi astronomik va kosmologik 
ma’lumotlarga asoslandi. Nazariya Koinotning dastlabki davrlarida sodir bo’lgan 
birlamchi nuklosintezni (proton va neytronlardan yengil yadrolarning hosil 
bo’lishi) N va 
4
Ne larning tarqalganlik munosabatlari va neytrino tiplari sonini 
mustahkam bog’laydi. 
Bulardan XX asrning 80-yillarining boshida N
ν
<4 degan xulosa qilindi. 
1990 yillarda bu yuqori chegara uchtagacha tushirildi. Bu vaqtda 1989 yilda 
boshlangan LEP tajribalarida N
ν
qiymati yuqori aniqlik bilan o’lchandi. 
9.4 da aytilganidek ye
+
ye
-
-kollayderida ALEPH, OPAL, L3 va DELPHI 
qurilmalari o’rnatilib, bularda Z-bozonlar xarakteristikalari o’lchandi. Bu 
ma’lumotlardan neytrino tiplari soni aniqlandi. 
Z-bozonlar kvark-antikvark juftligiga (bulardan ko’plab adronlar hosil 
qilindi) yoki zaryadli leptonlar juftligiga (ye
+
ye
-
, μ
+
μ
-
, τ
+
τ
-
) yoki neytrino-
antineytrino juftliklariga (bu yemirilishlar ko’rinmas bo’lib, to’g’ridan-to’g’ri 
kuzatilmaydi) yemiriladi. Z-bozonlarning adronlar, leptonlar(leptonning zaryadi) 
va ko’rinmas ehtimoliyatlarning yig’indisi u yemirilishini tashkil qiladi.