4-topshiriq bajardi: Raufova Madina Guruh: 120-20ETo’ Tekshirdi : Xakimdjanova D. K. Toshkent – 2022 Sun’iy intellekt tarmoqlarda

Alisa – virtual ovozli yordamchi
Alisa – Yandex tomonidan yaratilgan virtual ovozli yordamchi . U tabiiy nutqni taniydi, jonli muloqotni simulyatsiya qiladi, foydalanuvchi savollariga javob beradi va dasturlashtirilgan ko'nikmalar tufayli amaliy muammolarni hal qiladi. Alisa smartfon, kompyuter va avtomobillarda ishlaydi. Yandex ma'lumotlariga ko'ra, Alisaning ovozli yordamchisining kunlik auditoriyasi 8 million foydalanuvchini, oylik auditoriyasi esa 2019 yil dekabr holatiga ko'ra 45 million kishini tashkil etadi. Alisaning o'ziga xos xususiyati Yandex jamoasi tomonidan va kompaniyaning marketing guruhining sobiq rahbari Vladimir Guriev bilan birgalikda ishlab chiqilgan shaxs edi . Smartfon egasiga yordam berishga tayyor yosh, istehzoli qiz ovozli yordamchi bo'lishiga qaror qilindi. Alisani dublyaj aktrisasi Tatyana Shitova ijro etgan , u Skarlett Yoxanssonning aksariyat qahramonlarini va o'zini Samanda deb atagan OS1 operatsion tizimining ovozini, Spike Jonzening " U " filmining ruscha dublyajida ijro etgan.
Ovozli yordamchining nomini tanlash bir necha bosqichda amalga oshirildi. Boshlash uchun talablar ro'yxati shakllantirildi: ismda kichik bolalar talaffuz qilmaydigan “R” harfi bo'lmasligi kerak va ism umumiy iboralarga kiritilmasligi kerak. Shu sababli, "Maya" nomi rad etildi, bu “to'qqizinchi may" kabi kombinatsiyalarda noto'g'ri tan olinishi mumkin edi. Bundan tashqari, noto'g'ri pozitivlar sonini kamaytirish uchun ism eng keng tarqalganlar qatoriga kirmasligi kerak. Birinchidan, Yandex xodimlari, ularning fikricha, xarakterdagi ovozli yordamchiga mos keladigan nomlar ro'yxatini tuzdilar. Ushbu ro'yxat asosida Yandex faqat o’z foydalanuvchilari uchun so'rovnoma tuzildi, uning ishtirokchilari qizning xarakter xususiyatlarini ism bilan aniqlashlari kerak edi. Yakuniy so'rovda "Alisa" nomi katta farq bilan g'alaba qozondi. Besh oy davomida o'tkazilgan ism sinovida bir necha o'n minglab odamlar ishtirok etdi. Boshqa Alisalar bo'lgan oilalar uchun ovozli yordamchiga "Tingla, Yandex" buyrug'ini ixtiyoriy faollashtirish qo'shildi .
SpeechKit texnologiyasi Alisaga ovozli so'rovni ajrata olishga yordam beradi. Ushbu bosqichda ovoz fon shovqinidan ajratiladi. Algoritmlar turli sharoitlarda aytilgan milliardlab iboralar to'plangan Yandex ma'lumotlar bazasidan foydalanib, aksentlar, dialektlar, jargon so’zlar bilan shug'ullanishi mumkin. Keyingi bosqichda Alan Turing va uning testiga taalluqli Turing texnologiyasi so'rovga ma'no berish va to'g'ri javobni tanlash imkonini beradi . U sababli, "Alisa" nafaqat aniq savollarga javob berishi, balki mavhum mavzularda foydalanuvchi bilan muloqot qilishi mumkin. Buning uchun so'rov matni bo’limlarga bo'linadi , qoida tariqasida, bu alohida so'zlar bo'lib, keyinchalik alohida tahlil qilinadi. Eng aniq javob uchun Alisa u bilan o'zaro munosabatlar tarixini, so'rovning intonatsiyasini, oldingi iboralarni va geolokatsiyani hisobga oladi. Bu turli foydalanuvchilar bir savolga turlicha javob olishlari mumkinligini tushuntiradi.
Dastlab, Alisaning neyron tarmog'i rus adabiyoti klassikasidan , shu jumladan Lev Tolstoy , Fyodor Dostoevskiy , Nikolay Gogol asarlaridan , so'ngra Internetdagi jonli matnlar massivlarida o'qitilgan . Yandeksning mashinalarni oʻrganish boʻlimi rahbari Mixail Bilenko Meduza nashriga bergan intervyusida taʼkidlaganidek, dastlabki sinovlar davomida Alisaning muloqot uslubi beparvo boʻlib koʻrindi va bu foydalanuvchilarni hayratda qoldirdi. Beparvolikning qo'pollikka aylanishining oldini olish va Alisaning zo'ravonlik, nafrat yoki siyosat bilan bog'liq mavzularda mulohaza yuritishini cheklash uchun ovozli yordamchiga filtrlar va so'zlarni to'xtatish tizimi kiritildi.
Oxirgi bosqich - javobga ovoz berish - Text-to-speech texnologiyasi yordamida amalga oshiriladi. Asos - studiyada yozilgan 260 ming so'z va iboralar, keyinchalik ular fonemalarga bo’lingan. Ushbu audio bazadan neyron tarmoq javobni to'playdi, shundan so'ng tayyor iboradagi intonatsiya farqlari neyron tarmoq tomonidan tekislanadi, bu esa "Alisa" nutqini insonnikiga yaqinlashtiradi.
Xulosa
Bu mustaqil ishni bajarish jarayonida, suniy intelektning tarixi, rivojlanishi, taraqqiyoti, insonlar hayotidagi ahamiyati va foydali jihatlarini hamda ekspert tizimlarning afzalliklari, xususiyatlari haqida juda ko‘p qo‘shimcha ma‘lumotlarga ega bo‘ldim. Ma'lumki, har qanday kompyuter, demakki, sun'iy intellektga ega mashina, ikkilik sanoq tizimi asosida ishlaydi. Atiga ikkita raqamdan iborat sanoq tizimida esa, muayyan algoritmalarni bajarishda o‘ziga xos cheklov-chegaralar yuzaga keladi. Haqiqiy sonlar bilan ishlashda, yoki taqribiy hisoblashlarda ikkilik sanoq tizimi yaramaydigan vaziyatlar yuzaga keladi. 1991-yilda matematik olim Devid Stautmayer 18 ta turli xildagi hisob-kitob amaliyotlarni kompyuter dasturi yordamida bajarib, ularning barchasida natija noto‘g‘ri chiqqanini, ya'ni, kompyuter (sun'iy intellekt) noto‘g‘ri ishlaganini isbotlab berdi. Demak, sun'iy intellekt-kompyuter hamma masalani ham to‘g‘ri hal qila olmasligining jiddiy ilmiy asosi bor ekan. Shu asosga ko‘ra, qo‘rqmay aytish mumkinki, sun'iy intellekt hali-beri tabiiy intellektga dov bera olmaydi. Uning ayrim xususiy hollarda (asosoan matematikada) insondan o‘zib ketishi esa, tezkorlik xossasi evaziga xolos... Fikrlaydigan mashina, yoki sun'iy intellekt esa, hozircha fantast yozuvchilar, hamda entuziast dasturchilarning orzusi o‘laroq qolib ketmoqda.