5. Alfa nurlanıwı

B
α 
ni bunday baholash mumkin: 
bunda eZ -yadro zaryadi, 2e - α-zarra zaryadi, R
yadro
yadro radiusi. Uranga yaqin 
yadrolar uchun B
α
ning qiymati 30 MeV bo‘ladi. 

---

Demak, tabiat to‘g‘ri jarayonga ruxsat berib (α-yemirilish), teskarisini (zarraning 
yadroga kirishini) man etibdida? Ammo o‘sha davrgacha fiziklar uchratgan hamma 
hodisalarda, birinchi jarayonning mavjud bo‘lishi ikkinchisining mavjud bo‘lishini 
shart qilib qo‘yardi. Xuddi shu hol Rezerfordni ajablantirdi. 
Bu muammoni esa kvant mexanikasi tushuntirib berdi. Klassik mexanikadan farqli 
ravishda u zarraning to‘siqdan o‘tishiga - 
tunnel o‘tishi
ga yo‘l qo‘yadi. Tunnel 
o‘tishi yordamida α-zarra og‘ir yadroga kirishi mumkin. U holda xuddi shunday 
o‘tish yordamida α-yemirilish ham amalga oshishi aniq bo‘ladi. Kvant mexanikasi 
to‘g‘ri va teskari jarayonlarning teng huquqli ekanini tikladi va α-yemirilish 
nazariyasining vujudga kelishiga imkon yaratdi. 
Potensial to‘siqning balandligi va eni ortishi bilan tunnel o‘tish ehtimolligi juda tez 
kamayadi. U ko‘pchilik yadrolar uchun juda ham kichik va shuning uchun ularda 
α-yemirilish sodir bo‘lmaydi. 
α-faol yadrolar uchun yarim yemirilish davri (yadrolar yarimining yemirilish davri) 
to‘siqning singdiruvchanligiga bog‘liq holda, juda keng oraliqlarda 7,13·10
8 
- 
yildan (uran-235 uchun) to 7,13·10
−7 
soniyagacha (poloniy-212 uchun) o‘zgaradi. 
Tabiiy radioaktiv izotoplar uchun ?- zarralarning energiyasi 2-8 MeV oraliqda, 
tezligi 10
7
m/s atrofida, havoda harakatlanishi (uchishi) esa bir necha santimetrdan 
iborat bo‘ladi. 
Zamonaviy zaryadlangan zarralar tezlatkichlari - siklotronlar, fazotronlar - α-
zarralarni yuqoridagidan yuzlab marta katta energiyagacha tezlatish mumkin.