5-amaliy mashg’ulot. Harajatlarni baholash bo‘yicha yuk yetkazib beruvchini tanlash ishning maqsadi

Chet el firmalari yangi potentsial yetkazib beruvchilarni tanlashda ularning moliyaviy ahvoli va boshqaruvni tashkil etishni baholashga, shuningdek yetkazib beruvchilarning texnik, muhandislik va ishlab chiqarish salohiyatiga katta e’tibor beradi.

Yetkazib beruvchini tanlashning asosiy usullari:
* - reytingni baholash usuli;
* - xarajatlarni baholash usuli (missiya usuli, xarajatlar koeffitsienti usuli);
* - dominant xususiyatlar usuli;
* - afzallik toifalari usuli.

Yetkazib beruvchini tanlashning eng keng tarqalgan usullari orasida reyting usuli mavjud bo'lib, u o'z navbatida afzallik toifasi usulining o'zgarishi hisoblanadi (pastga qarang). Yetkazib beruvchini tanlash mezonlari tanlangandan so'ng, ularning ahamiyati odatda xaridlar bo'yicha mutaxassis yoki tashqi ekspertlar tomonidan belgilanadi. Yakuniy reyting qiymati mezonning ahamiyati (og'irligi) mahsullarini va uning ekspert bahosini (masalan, 10 ballli tizim bo'yicha) ma'lum bir yetkazib beruvchi uchun yig'ish orqali aniqlanadi (1-jadvalga qarang). Turli yetkazib beruvchilar uchun reytingni hisoblash va olingan qiymatlarni solishtirish orqali eng yaxshi hamkor aniqlanadi. Reytingni baholash asosiy mezonlarga ko'ra ikki yoki undan ortiq etkazib beruvchilar uchun bir xil natijalarni bersa, u holda protsedura qo'shimcha baholash mezonlari yordamida takrorlanadi.

Ballarni baholash usullarining turlaridan biri bu keng va har doim ham aniq bo'lmagan ma'lumotlarni baholashga asoslangan qaror qabul qilish zarur bo'lganda ishlatiladigan ierarxiyalarni tahlil qilish usuli hisoblanadi. Qaror muammosini tahlil qilish ierarxiyani tahlil qilish usuli etkazib beruvchini tanlash natijasiga ta'sir qiluvchi maqsad, mezon, alternativa va boshqa omillarni o'z ichiga olgan ierarxik tuzilmani qurishdan boshlanadi. Bunday ierarxik tuzilmalar murakkab vazifalarni sifatli modellashtirish uchun vositadir. Ierarxiyaning yuqori qismi asosiy maqsaddir, pastki darajadagi elementlar ushbu maqsadga erishish uchun ko'plab variantlarni (alternativalarni) anglatadi va oraliq darajadagi elementlar maqsadni alternativalar bilan bog'laydigan mezonlarga yoki omillarga mos keladi. Mutaxassislarning sifatli baholarini rasmiylashtirish uchun mezonlarni saralashda nisbiy ahamiyat shkalasi deb nomlangan juda batafsil baholash shkalasi qo'llaniladi (2-jadval.).