5 laboratoriya ishi

4 - tаjribа. Asetilenning kimyoviy хоssаlаri.
a) Asetilenning bromli suv bilan elektrofil birikish reaksiyasi.


Ishning borishi: Oldindan probirkaga quyib qo‘yilgan 2-3 ml bromli suv orqali hosil qilin-gan asetilen gazi otkaziladi. Bunda asetilen molekulasidagi - bog‘lanishlarning uzilishi hisobiga asetilenga brom birikadi. Shuning uchun bromli suv rangsizlanadi:

CH  CH + Br₂  HCBr = BrCH + Br₂  HCBr₂ – CHBr₂

b) Asetilenning KMnO₄ ning suvli eritmasi bilan oksidlanish reaksiyasi (Vagner reaksiyasi).


Ishning borishi: Probirkaga 1 ml KMnO₄ eritmasidan solib, unga shuncha hajm Na₂CO₃ eritmasi qo‘shiladi va aralashma orqali asetilen gazi o‘tkaziladi. Bunda KMnO₄ rangsizlanib, MnO₂ ning qo‘ng‘ir rangli cho‘kmasi hosil bo‘ladi, asetilen esa kislorodli organik moddalargacha oksidlanadi:
CH  CH + 2 KMnO₄ + H₂O  COOH – COOH +2KOH + 2MnO₂


v) Asetilenning yonish reaksiyasi.


Ishning borishi: Gaz chiqarish nayining uchini tik holda ushlab, unga gugurt chaqib, asetilen yondiriladi. Asetilen tarkibida uglerod miqdori ko‘proq bo‘lganligi sababli, u dud hosil qilib yonishi kuzatiladi.
CH  CH + 2,5 O₂  2 CO₂ + H₂O


g) Asetilenning o‘rin olish reaksiyasi. Kumush asetilenid hosil bo‘lishi.


Ishning borishi: Probirkaga 0,5 % li AgNO₃ ning suvdagi eritmasidan 2 - 3 tomchi solinadi. Unga 1 - 2 tomchi natriy ishqorining 10 % li eritmasidan qo‘shilsa, dastlab och - sariq rangli kumush gidrooksid cho‘kmasi hosil bo‘ladi va unga ammoniy gidroksidning konsentrlangan eritmasidan 2 - 3 tomchi ta’sir ettirilsa, hosil bo‘lgan cho‘kma erib ketadi:

AgNO₃ + NaOH  AgOH + NaNO₃
AgOH + 2NH₄OH  [Ag(NH₃)₂] OH + H₂O

Kumush gidroksidning ammiakli eritmasi orqali asetilen o‘tkaziladi. Bunda qo‘nqir rangli kumush asetilenid cho‘kmasi hosil bo‘ladi. Reaksiya quyidagi tenglama bo‘yicha boradi:


CH  CH + 2 [Ag(NH₃)₂] OH + H₂O  Ag – C  C – Ag  + 4 NH₄OH