5 Maktabgacha yoshdagi bolalar so'z boyligini shakllantirishda lug’at boyligining o’rni

1.3 Bolalar so'z boyligini shakllantirish uchun bolalar bog'chasining vazifalari.
Nutqni rivojlantirishning mahalliy metodikasida bolalar bog'chasida lug'at ishining vazifalari E. I. Tixeva, O. I. Solovieva, M. M. Konina asarlarida aniqlangan va keyingi yillarda takomillashtirilgan. Bugungi kunda to'rtta asosiy vazifani ajratish odatiy holdir:
Birinchidan, lug'atni yangi so'zlar bilan boyitish, bolalar tomonidan ilgari noma'lum so'zlarni o'zlashtirishi, shuningdek, ularning so'z birikmalarida mavjud bo'lgan bir qator so'zlarning yangi ma'nolari. Lug'atning boyishi, avvalambor, umumiy so'z boyligi (ob'ektlarning nomlari, alomatlari va sifatlari, harakatlari, jarayonlari va boshqalar) tufayli yuzaga keladi.
Ikkinchidan , so'z boyligini mustahkamlash va takomillashtirish. Ushbu vazifa bolalarda so'z har doim ham ob'ekt g'oyasi bilan bog'liq emasligi bilan bog'liq. Ular ko'pincha buyumlarning aniq nomlarini bilishmaydi. Shu sababli, bunga allaqachon ma'lum bo'lgan so'zlarni tushunishni chuqurlashtirish, ularni real dunyo ob'ektlari bilan aniq bog'liqlik asosida aniq tarkib bilan to'ldirish, ularda ifodalangan umumlashtirishni yanada o'zlashtirish, keng tarqalgan so'zlardan foydalanish qobiliyatini rivojlantirish kiradi.
Uchinchidan , lug'atni faollashtirish.Bolalar o'rgangan so'zlar ikki toifaga bo'linadi: passiv lug'at (bola tushunadigan, ba'zi g'oyalar bilan bog'laydigan, lekin foydalanmaydigan so'zlar) va faol lug'at (bola nafaqat tushunadigan, balki faol, ongli ravishda, kerak bo'lganda ishlatadigan so'zlar). nutqda) ... Bolalar bilan ishlashda yangi so'zning faol so'z birikmasiga kiritilishi muhimdir. Bu faqat ular tomonidan tuzatilgan va nutqda ko'paytirilgandagina sodir bo'ladi. Bola nafaqat o'qituvchining nutqini eshitishi, balki uni ko'p marta takrorlashi kerak, chunki idrokda faqat eshitish analizatori, nutqda esa mushak-skelet va kinestetik analizatorlar ishtirok etadi.
Yangi so'z boshqa so'zlar bilan birgalikda lug'atga kiritilishi kerak, shunda bolalar ularni to'g'ri holatlarda ishlatishga odatlanadilar. Masalan, bolalar K. Chukovskiyning misralarini bemalol gapirishadi: "Yashasin xushbo'y sovun!" - lekin nodir bola, atirgulni hidlab, shunday deydi: "Qanday xushbo'y gul" yoki mo'ynali kepkaga tegib: "Qanday bekamu shlyapa!" Birinchi holda, u gul yoqimli hidni aytadi, ikkinchidan, shlyapa yumshoq. Qarama-qarshi antonimlar va ma'no jihatidan yaqin so'zlarni taqqoslash asosida so'zlarning ma'nosini ochib berishga, shuningdek so'z ma'nolarining soyalarini o'zlashtirishga, so'z boyligini moslashuvchanligini rivojlantirishga, so'zlarni izchil nutqda, nutq amaliyotida ishlatishga e'tibor qaratish lozim.
To'rtinchidan, bolalar nutqidan adabiy bo'lmagan so'zlarni chiqarib tashlash(dialektal, mahalliy til, jargon). Bu, ayniqsa, bolalar noto'g'ri ishlaydigan til muhitida bo'lganida zarurdir.
O'qituvchi bolalarning nafaqat zarur so'zlarning ma'nosini bilishi va anglashi, balki ularni so'zlarida faol ravishda ishlatishi uchun maxsus metodlardan foydalanadi, shu bilan ular so'zga qiziqish va e'tiborni rivojlantiradilar. (Nega ular shunday deyishadi? Siz ayta olasizmi? Qanday qilib yaxshiroq, aniqrog'i qo'yish kerak?). Og'zaki nutq madaniyatini tarbiyalash bilan birga, bolalarni qo'pol iboralar yoki xalq so'zlaridan chiqarib tashlash, ularni adabiy so'zlar bilan almashtirish kerak.
Yuqorida muhokama qilingan barcha vazifalar o'zaro bog'liq va amaliy darajada tegishli terminologiyadan foydalanmasdan hal etiladi.