5-Mavzu. Qishloq xo’jaligida resurs salohiyatidan samarali foydalanishni tashkil etish. Reja

Yerni baholash uslublari. Yerni baholashda, baholashning bir necha uslublar qo’llaniladi. 
Yerni baholashning asosiy uslubi sotishlarni taqqoslash uslubidir. Bunga muvofiq 
baholovchi, berilgan joydagi yer bilan bo’lgan bitimlar to’g’risida axborot yig’adi, u bir-biriga 
yaqin joylashgan uchastkalarning narxlari taxminan bir xil bo’lishi kerak deb tasavvur qiladi. 
Bunday turdagi axborotni yig’ishda, bitim shartlari qanchalik tipik bo’lganini ham baholash 
va ularning ichidan bir xil shartlarda tuzilgan bitimlarni olib tashlash lozim. 
Sotuvlarni taqqoslash uslubidan foydalanganda ikkita yondashuv mavjud. Har bir yer 
uchastkasi aniq bir tavsiflar to’plamiga ega: o’lcham, infratuzilmalarning joylashganligi, suv 
manbaining mavjudligi, konfigurasiya va hokazo. Uchastkaning narxi tavsifning har biriga 
bog’liqdir. 
Sotuvlarni taqqoslash uslubiga bo’lgan birinchi yondashuvda, hududdagi tahlil qilinayotgan 
yer bitimlari bo’yicha uchastkaning har bir muayyan tavsifining o’rtacha yoki tipik qimmatliligi 
aniqlanadi. Keyinchalik baholanayotgan uchastka narxi tegishli tavsiflar qimmatliklarini 
summasi sifatida aniqlanadi. 
Ikkinchi yondashuvda, narxi aniqlanishi lozim bo’lgan real uchastka tanlanadi yoki gipotetik 
asos uchastka modellashtiriladi. Keyinchalik, muayyan baholanayotgan uchastka tavsiflari asos 
uchastkaniki bilan solishtiriladi va uning narxi aniqlanadi. Bunda, bahoga ular orasidagi yoki 
ayrim tavsiflarning o’rtacha qiymat baholaridagi farqiga nisbatan o’zgartirishlar kiritiladi. 
Faraz qilaylik, baholanayotgan uchastka o’lchami asos uchastkanikidan 10 % ga katta, uning 
infratuzilmaviy qulayliklari esa -15 %ga yomon, unda uning bahosi uchastka narxidan 5 %ga 
kam bo’ladi. 
Yer bozori tor bo’lib, sotuvlar uslubi uchun axborot yetarli bo’lmasa, yuqorida keltirilgan yer 
narxini hisoblash formulasiga asoslangan sotuvlarni kapitallashtirish uslubi qo’llaniladi. Ammo 
bunda ham, muayyan baholanayotgan yer uchastkasining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olib 
o’zgartirishlar kiritish lozim bo’ladi. 
Yer uchastkasining narxi aniqlanayotganda, nafaqat yerning o’zi, balki u bilan bog’liq uy- 
joy va ishlab chiqarish binolari, inshootlari ham baholanadi. 
Yer uchastkasining baholangan qiymati sotuvchiga ham xaridorga ham foydali bo’lgan 
axborotni beradi. Bu esa ularga bitim tuzishda o’z strategiyasini ishlab chiqishga yordam beradi. 
Bunga qaramasdan yerning boshlang’ich bahosi - bu hali real narx emas. Yer narxi bevosita 
bitim tuzish jarayonida shakllanadi.