5-Mavzu: Sanoat tarmoqlari korxonalarining aylanma fondlari Reja

chiqarish fondlarining tuzilmasini tashkil qiladi. Aylanma ishlab chiqarish 
fondlari va muomala fondlari o‘rtasidagi xuddi shunday foizlardagi munosabatlar 

---

korxona aylanma mablag‘larining tuzilmasi deb ataladi. 1 - chizmada korxona 
aylanma mablag‘larining taxminiy (namunaviy) tuzilmasi ko‘rsatilgan.
Chizmadan ko‘rish mumkinki, ishlab chiqarish zahiralari aylanmaishlab 
chiqarish fondlarining asosiy qismini tashkil qiladi. Biroq bozor iqtisodiyoti, 
ayniqsa, barcha resurslar taqchilligi sharoitlarida ishlab chiqarishzahiralarining 
haddan tashqari oshirib yuborilishi korxona iqtisodiyotiga salbiy ta’sir qilishidan 
tashqari, resurslarni “bog‘lab” qo‘yadi hamda ularning yo‘qotilishiga olib keladi. 
Shu sababli aylanma mablag‘lar hajmini optimallashtirish va ularni mahsulot 
ishlab chiqarish dasturlariga mos holga keltirish korxonaning tejamkorlik rejimida 
faoliyat yuritishi katta ahamiyatga ega bo‘ladi.

---

4.1 -chizma. Korxona aylanma mablag‘larining namunaviy tuzilmasi 
Iqtisodiyotning turli tarmoqlaridagi korxonalarning aylanma mablag‘lari ishlab 
chiqarishning texnologik tashkil etish xususiyatlariga ko‘ra, bir-biridan farq 
Айланма ишлаб чиқариш 
фондлари (100%)
Ишлаб  
чиқариш 
заҳираларида 
(70%)
Ишлаб чиқариш жараёнида 
(30%)
хом ашё ва асосий 
материаллар (28%)
сотиб олинувчи ярим
тайёр маҳсулотлар (10%)
ёрдамчи материаллар (8%)
арзон ва тез эскирувчи предметлар 
(10%)
қадоқлаш
ва ўров 
материаллари(3%)
таъмирлаш 
учун эҳтиёт 
қисмлар (3%)
ёқилғи ва энергия (8%)
тугалланмаган ишлаб 
чиқариш (19%)
келгуси давр хара
-
жатлар 
(5
%
)
Корхонанинг 
ўзида 
тайёрланувчи ярим тайёр 
маҳсулот (6%)

---

qiladi. Bu xususiyatlarning xarakteri ishlab chiqarilayotgan mahsulot turi va 
murakkabligi, ixtsisoslashtirish darajasi, mahsulotni realizatsiya qilish 
sharoitlari va shu kabilar bilan izohlanadi. Aylanma mablag‘lar tuzilmasining 
tarmoqlar bo‘yicha farqlanishini quyidagi jadval orqali bilib olish mumkin (1-
jadval).
4.1-jadval
Aylanma mablag‘larning tarmoqlar bo‘yicha taqsimlanishi