5-mavzu: XIX asrda qiyosiy-tarixiy tilshunoslikning vujudga kelishi. Vilgelm fon gumboldt ta`limoti

5-MAVZU:
XIX ASRDA QIYOSIY-TARIXIY TILSHUNOSLIKNING VUJUDGA KELISHI. VILGELM FON GUMBOLDT TA`LIMOTI





5-Mavzu yuzasidan asosiy tushunchalar:
Basic notion of fourth topic:
Komparativistika - qiyosiy-tarixiy tilshunoslik. 1816-yil to’liq ma’noda qiyosiy–tarixiy tilshunoslikning tug’ilish-yaratilish yili deb e’tirof etiladi.
O’zaro o’xshash tillar - qarindosh tillar, tarixan bir umumiy qadimiy bobo tildan kelib chiqqan, keyinchalik mustaqil rivojlangan tillardir.
Qiyosiy – tarixiy metod-tillarni tarixiylik prinsipi asosida o’zaro qiyoslab o’rganuvchi, ularga xos umumiy va farqli jihatlarni aniqlovchi, shu yo’l bilan ularning qarindoshligini isbotlovchi usul.
Vilgelm Fon Gumboldt - umumiy nazariy tilshunoslikka- til falsafasiga asos solgan olim. U tadqiqotlarida tilga aloqa vositasi sifatida, predmetlarni anglatish vazifasini bajaruvchi sifatida baho beradi.
Yakob Grimm asarlari: “Nemis grammatikasi”, “Nemis tili tarixi”, Nemis Lug’ati”.
“Yava oroli kavi tili haqida” - asari V. Fon. Gumboltd tomonidan yozilgan bo’lib, ishning kirish qismi “Inson tili tuzilishining har xilligi va uning inson naslining ma’naviy taraqqiyotiga ta’siri” deb nomlagan. Asar uch tomdan iborat.


1-TOPSHIRIQ. Savollarga jovob bering.(og`zaki , darsda savol-javob uchun)

1. 
   Hind-Yevropa tillarini qiyosiy-tarixiy o’rganish qaysi davrlarni o’z ichiga oladi?
   
2. 
   Qiyosiy-tarixiy metodning asoschilari kimlar?
   
3. 
   Vilgelm fon Gumboldt kim va u qanday tilshunoslikka asos soldi?
   
4. 
   Vilgelm fon Gumboldtning til haqidagi nazariy-falsafiy qarashlari qaysi asarida bayon etiladi?
   
5. 
   V. fon Gumboldtning “Yava orolidagi kavi tili haqida” nomli asari qachon nashr qilingan?
   
6. 
   Qaysi til komparativistika vakillarining fikricha bobotil hisoblanadi?
   
7. 
   Komparativistika nima?
   
8. 
   V. fon Gumboldt tilning qaysi jihati haqida ta’limot yaratdi?
   
9. 
   Frans Boppning 1816- yilda yaratgan asari nomi qanday nomlanadi?
   
10. 
    “Nemis grammatikasi” asari muallifi kim?
    

11. Rasmus Rask tilshunoslik tarixida qanday ishlari bilan yodga olinadi?
12. Yakob Grimmning “Nemis grammatikasш” asarining muhim jihati nimada?
13. V.fon Gumboldtning til shakli ta’limotining asosiy go’yasi nimadan iborat?
14. V.fon gumboltning nechta til antinomiyasini bilasiz?
15. Umumiy–nazariy tilshunoslikka asos solgan olim kim?

2 –TOPSHIRIQ TEST SAVOLLARI (test javoblarini HEMISga joylang)