5 sinf botanika fanidan dars ishlanmasi namunasi mavzu. “Bargning ichki tuzilishi. Bargining ichki tuzilishi misolida o‘rganish” texnologik xarita

DARSNING   BORISHI 

       I. Tashkiliy  qism. 

           Guruh  o‘quvchilari  o‘zlarining  guruh  nomiga berib  o‘tadilar.  

           Guruhlar    I. Olma. 

                             II. Shaftoli. 

                             III. O‘rik. 

                             IV. Anjir.  

                             V. Uzum.            

          Olma - ra’noguldoshlar oilasiga  mansub mevali  daraxt.  Xushbo‘y, shirin va nordon  olmalar,  

yurakni  quvvatli  qiladi. Xalq  tabobatida  surinkali  bod, tovush  bo‘g ‘ilishi, kamqonlik, oshqozon – 

ichak yo‘lining  yallig ‘lanishi kabi  kasalliklar davolangan. 

     Sanoatda    olmadan    murabbo,  djem,  kompot,    sharbatlar  tayyorlanadi.  Uy  sharoitida  olmadan, 

yoki  dejimidan  tayyorlangan  piroglar  juda    mazali    va    to‘yimli    bo‘lib    ishtahani    ochadi.  Olmani  

o‘zidan  tayyorlangan pirog   gijjalarni  haydashda va dizenteriyada  foyda  qiladi.  Uning  tarkibida  

inson  salomatligi  uchun  zarur  maddalardan temir  moddasi bor.  

     Shaftoli - pishgan shaftoli  me’da  uchun  yaxshi  bo‘lib, ovqatga ishtaha  tugdirish  xusisiyati bor.  

Shaftolini ovqatning ustiga yeyish yaramaydi, ovqatni ham buzadi o‘zi ham buziladi. Shuning uchun 

ovqatdan ilgari yeyish zarur. Shaftolining bargidan olingan suvi quloqqa tomizilsa qurtlarni o‘ldiradi.        

Uning  yog‘i  boshning  og‘rishida,  issiqdan  va  sovuqdan  paydo  bo‘lgan  quloq  og‘riqlarida  foyda 

qiladi. Shaftoli mevasi tajribada 15 % gacha qand, efir moyi, pektin, karatinoidlar, organik kislotalar 

(olma, uzum, hin va limon) C, B vitaminlari, kaliy, magniy va organizm uchun zarur bo‘lgan foydali 

moddalari bor.  

   O‘rik  –  Shaftolidan  ko‘ra  me’da  uchun  muvoffiqroqdir.  Mevasi  yangiligida  iste’mol  qilinadi. 

Sanoatda  ham  oilada  ham  undan  jem,  sharbat,  murabbo,  kampot  tayyorlanadi.  O‘riklar  asosan 

quritiladi.  Undan  juda  yaxshi  bargak  va  turshak  tayyorlanadi.  Xalq  tabobatida  yurak  og‘riganda, 

xafaqon kasalligida o‘rik mag‘zidan choy ichish tavsiya qilinadi. Ivitilgan turshak isitmalarga foyda 

qiladi va qabiziyat oldi olinadi. O‘rik mevasi tarkibida qandlar, pektin moddalar, organik kislotalar, 

karotin, C, PP vitaminlari bor. 

   Anjir - uning o‘ziga xos tabobati bor. Anjir shinnisining ta’siri asal ta’siriga o‘xshaydi. Anjirdagi 

oziqlikning  tig‘izligi  garchi  don  va  go‘shtlarnikidek  bo‘lmasa  ham,  boshqa  hamma  mevalarning 

ovqatliligidan  zo‘rdir.  Ho‘l  va  quruq  anjir  tutqanoq  kasaliga  foyda  qiladi.  Quloq  osti  shishlariga 

qo‘yib  bog‘lansa  ham  foyda  beradi,  tomoq  qirilishiga,  ko‘krak  va  o‘pka  yo‘llariga  mos  keladi. 

Sharbati sutni ko‘paytiradi. Ho‘l anjir ayniqsa, agar maydalangan bodom bilan yeyilsa, yumshatuvchi 

va  (ichni)  yengil  suruvchidir.  Xususan  uni  sutini  ishlatilsa  qumni  chiqaradi.  Anjir  mevasi  tarkibida 

qand, organik kislotalar, C, B, B

12

 vitaminlari, provitamin A, oqsil pektin va mineral tuzlar bor. Xalq 

tabobatida anjir qadimdan jigar, taloq va o‘pka shamollashida ishlatilib kelingan. Ilmiy medissinada 

keng foydalaniladi. 

Uzum - tokdoshlar oilasiga mansub ko‘p yillik chirmashib o‘sadigan o‘simlik. Uzilgandan keyin ikki 

yoki  uch  kun  saqlangan  uzum  o‘sha  kuni  uzulganidan  yaxshidir.  Yangi  uzulgan  uzum  (ichni)  dam 

qiladi. Asrab osib qo‘yilgan yaxshi oziqli bo‘lib badanni quvvatli qiladi. Mayiz jigar va me’daning 

do‘stidir. Uzum va mayiz birgalikda ichak og‘riqlariga, yaxshi mayiz esa buyrak va qovuqqa foyda 

qiladi.  Mevasi  tarkibida  30%  gacha,  oqsil,  pektin,  B

1

,  B

2

,  B

6

,  B,  C,  P,  PP  vitaminlari,  karotin  va 

mineral  tuzlar  bor.  Tok  barglarida  ham  organik  kislotalar,  C,  P  vitaminlari  va  2%  gacha  qand  bor. 

Xalq tabobatida tok mevasi buyrak, qovuq, me’da, yurak, ichak-jigar kasalliklarini davolashda keng 

foydalaniladi. Ilmiy medisinada uzumdan kamqonlik, surunkali bronxit kabi kasalliklarni davolashda 

ishlatiladi.