5 sinf matematika fanidan test №6

Ochilov Bastam 411



Bugungi kunda fan, texnika va innovatsion texnologiyalarni rivojlanishi natijasida o‘quv-tarbiyajarayonidainterfaoluslublar(innovatsionpedagogikvaaxborottexnologiyalari)danfoydalanib,
ta’limning samaradorligini ko‘tarishga bo‘lgan qiziqish, e’tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda. Ta’limtizimidazamonaviy texnologiyalar qo‘llanilgan mashg’ulotlar egallanayotgan bilimlarni o‘quvchilartomonidan o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, ularnitahlil qilishlariga, bilimlarinibaholashlariga, to‘g‘ri xulosalalar qilishni o‘rgatishga qaratilgan. O‘qituvchi bu jarayonda shaxs vajamoaning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga, shuningdek, erkin fikrlab sinfdoshlaribilan o‘zaro hamkorlikda ishlash va harakat qilishlariga sharoit yaratadi, shu bilan bir qatorda,boshqaruvchilik, yo’naltiruvchilik vazifasini bajaradi. Bunday o‘quv-tarbiya jarayonida o‘quvchi markaziyishtirokchigaaylanadi.


Bugungita’limjarayonidapedagogiktexnologiyalardanfoydalanishgaalohidae’tibor
berilayotganliginingasosiysababiquyidagilardir:
Birinchidan, pedagogik texnologiyalardan foydalanish shaxsni rivojlantiruvchi ta’limini amalgaoshirish imkoniyatining kengligida. “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”darivojlantiruvchita’limniamalgaoshirishmasalasigaalohidae’tiborqaratilganligida.
Ikkinchidan,pedagogiktexnologiyalaro‘quv-tarbiyajarayonigatizimlifaoliyatyondashuvinikengjoriyetishimkoniyatini berishida.
Uchinchidan, pedagogik texnologiya o‘qituvchini ta’lim-tarbiya jarayonining maqsadlaridanboshlab,tashxistiziminituzishvabujarayonkechishininazoratqilishgachabo‘lgantexnologikzanjirnioldindanloyihalashtiribolishgaundashida.
To‘rtinchidan, pedagogik texnologiya yangi vositalar va axborot texnologiyalarning usullariniqo‘llashga asoslanganligi sababli, ularning qo‘llanilishi “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” talablariniamalgaoshirishni ta’minlashidadir.
O‘quv-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalarni to‘g‘ri joriy etilishi o‘qituvchiningbujarayonda asosiy tashkilotchi yoki maslahatchi sifatida faoliyat yuritishiga olib olib keladi. Bu esa,o‘quvchidanko‘proqmustaqilishlash,ijodqilishvairodakabisifatlarni talabetadi.
Har qanday pedagogik texnologiyaning o‘quv-tarbiya jarayonida qo‘llanilishi shaxsiy tabiatdankelibchiqqanholda,o‘quvchiniovqitayotganligivao‘qituvchikimnio‘qitayotganligigabog‘liq.
Pedagogiktexnologiyaasosidao‘tkazilganmashg’ulotlaryoshlarningmuhimhayotiyyutuqvamuammolariga munosabatlarinibildirishlariga intilishlarini qondirib, ularni fikrlashga, imkoniyatyaratadi.
Innovatsionjarayonlardata’limtizimioldidagimuammolarnihaletishuchunyangiaxborotni
o‘zlashtiradiganvao‘zlashtirganbilimlarinio‘zlaritomonidanbaholashgaqodirbo‘lgan, zarur qarorlarqabulqiladigan,mustaqilvaerkinfikrlaydiganshaxslarkerak. Shuning uchun ham, ta’limmuassasalariningo‘quv-tarbiyaviyjarayonidazamonaviyo‘qitishuslublari,ya’niinterfaoluslublar,
innovatsion texnologiyalarning o‘rni va ahamiyati beqiyosdir. Pedagogik texnologiya va ularning ta’limdaqo‘llanishigaoidbilimlar,tajribao‘quvchilarnibilimlivayetukmalakagaegabo‘lishlarinita’minlaydi.
Innovatsiya(inglizchainnovation)–yangilikkiritish,yangilanish,nimanidiro‘zgartirishdemakdir.
Innovatsion pedagogik texnologiyalar ta’lim tizimi, pedagogik jarayon hamda o‘qituvchi va o‘quvchifaoliyatiga yangilik kiritishni anglatib, bu jarayonni amalga oshirishda asosan interfaol uslublardanfoydlaniladi.
Interfaol (“Inter”- bu o’zaro, “act”- harakat qilmoq) – o‘zaro harakat qilish (yoki kim bilandir suhbatda,muloqotda bo‘lish)ni anglatadi. Interfaol ta’limning mohiyati – o‘quvchilarni bir-birlaridan o‘rganishlarigayo‘naltirilganta’limekanligi. Interfaolta’lim,interfaoluslublartizimibo‘lib,o‘quvchilarning
hamkorlikdagi va faol ishtirokidagi ta’lim va uslublar tizimi hisoblanadi. Boshqacha so‘z bilan aytganda,o‘qitishning interfaol uslublari – bilish va kommunikativ faoliyatni tashkil etishning maxsus shakli bo‘lib,unda ta’lim oluvchilar bilish jarayoniga jalb qilingan bo‘ladilar,ular biladigan va o‘ylayotgannarsalarnitushunishvafikrlashimkoniyatigaegabo‘ladilar.Interfaoldarslardao‘qituvchiningo‘rniqisman
o‘quvchilarningfaoliyatinidarsmaqsadlarigaerishishgayo‘naltirishgaolibkeladi.Buuslublarningo‘zigaxosligi shundaki, ular faqat pedagog va o‘quvchilarning birgalikda faoliyat ko‘rsatishi orqali amalgaoshiriladi. Bundaypedagogik
hamkorlikjarayoni o‘zigaxosxususiyatlargaegabo‘lib,ularga:
- o‘quvchining dars davomida befarq bo‘lmaslikka, mustaqil fikrlash, ijod qilish va izlanishga majburetilishi; - o‘quvchilarning o‘quv jarayonida fanga bo‘lganqiziqishlarinidoimiyliginita’minlanishi; -
o‘quvchilarningfangabo‘lganqiziqishlarinimustaqilravishdaharbirmasalagaijodiyyondashganholda
kuchaytirilishi;
- Pedagogvao‘quvchilarninghamkorlikdagifaoliyatinidoimiyravishdatashkiletilishlari
kiradi.
Boshlang’ich ta’lim o‘qituvchilari oldida turgan eng dolzarb muammo o‘quvchilarda zarur ko‘nikmalarnishakllantirish, boshlang‘ich ta’lim sifat samaradorligini yuqori bosqichga ko‘tarish , o‘qitishningzamonaviyusulvavositalariniamaliyotdaqo‘llayolishdaniboratdir.Boshlang‘ichta’limdadidaktik
o‘yinlarvositasida darslarniolibborish o‘quvchilarningaqliyfaoliyatgatezroqkirishishlarivaadaptatsiyahosil qilishlarida ham ko‘mak beradi. Yangi dars boshlanishida yoki o‘tilgan mavzuni mustahkamlashdadidaktiko‘yinlardanfoydalanib,o‘quvchilarningdarsgabo‘lganqiziqishlarinioshiradi.
“Davomettir”o‘yini
O‘qituvchibirorsonaytadi,o‘quvchilaresauningtashkilqiluvchilariniaytadilar.Masalan,o‘qituvchi210soniniaytsa,o‘quvchilar3bilan70ningko‘paytmasi,10bilan200ningyig‘indisi,160bilan50ning
yig‘indisi va hokazo. Shu tariqa barcha o‘quvchilar sonning to‘ldiruvchilarini aytishlari mumkin. Bu o‘yinorqali o‘quvchilarda sonning tarkibi bo‘yicha bilim va og‘zaki qo‘shish – ayirish ko‘nikmalarimustahkamlanadi.
"Zanjir”o‘yini
Bu o‘yinni sonning karralilarini topishda tashkil etish mumkin. O‘qituvchi bir sonni aytadi. O‘quvchi esao‘sha songa yana o‘sha sonning o‘zini qo‘shib aytadi, shu tariqa o‘quvchilarning hammasi o‘yinga jalbetilishimumkin.Masalan,o‘qituvchi15soniniaytsa,o‘quvchilar15ga15niqo‘shib,30deydi,keyingisi
60deydi,shutariqao‘quvchilarningbirin-ketin120,240,480,960vahokazosonlaraytadilar.Budidaktik
o‘yinnikattasonlardahamdavomettirishmumkin.
“Tezjavob”o‘yini
O‘qituvchiyokiboshlovchiqatororalabyurib,o‘quvchilardanbiriniturg‘izadivaqandaydirnomniaytadi. O‘quvchi shu turgakiruvchi javob topib aytishi lozim. Javob uchgacha sanagunga qadar aytilishikerak. Javob berolmagan o‘quvchi o‘yindan chiqadi.Masalan, o‘qituvchi biror geometrik figura nominiaytsa,o‘quvchilarhamgeometrikfiguralargamisollarkeltirishikerak.Bundayo‘yindavomida
o‘quvchilardahozirjavoblik,mustaqil fikrlashmalakalaririvojlanadi,ularatrof-muhitnisinchkovlikbilan
kuzatishnio‘rganadi,atrofdagibo‘layotganvoqea –hodisalargaqiziqishiortadi.
“Tushunchalartahlili”metodi
Bu metodning maqsadi o‘quvchilarning darsda o‘tilgan mavzuni egallaganlik va mavzu bo‘yichatayanch tushunchalarni o‘zlashtirib olganlik darajalarini aniqlashdan iborat bo‘lib, u o‘quvchilarga o‘zbilimlarini erkin bayon eta olish, yakka va guruhda ishlay olish, sinfdoshlari fikrlariga hurmat bilanqarash,o‘zbilimlarini birtizimgasolishgao‘rgatadi.
“Rotatsiya“(aylanma)metodi
Bu metod mashg‘ulot mazmunini har bir kichik guruh alohida-alohida muhokama qilib chiqishi vayozganlarini butun guruhga tahlil qilib ko‘rishi uchun qo‘llaniladi. Ta’lim jarayonida o‘quvchilarning hartomonlama rivojlanishi uchun qulay ijtimoiy-psixologik do‘stona muhitni yaratishning pedagogik shart-sharoitlari vujudga kelgandan so‘ng mazkur muhitni yanada mustahkamlash maqsadida fan asoslarinio‘qitishpedagogiktexnologiyalardanfoydalanishmaqsadgamuvofiq.
O‘quv jarayonida o‘quvchilarga shaxs sifatida qaralishi, turli pedagogik texnologiyalar hamdazamonaviyuslublarningqo‘llanilishi, o‘quvchilarnimustaqil,erkinfikrlashga,izlanishga,harbirmasalagaijodiyyondashish,mas’uliyatnihisqilish,ilmiytadqiqot ishlariniolibborish,tahlilqilish,ilmiy
adabiyotlardanunumlifoydalanishga,engasosiysi,o‘qishga,fangavao‘zitanlagankasbigabo‘lgan
qiziqishlarini,shuningdek,pedagogganisbatanhurmatinikuchaytiradi