5 Tajriba ishi. Mavzu: shifratorlar va deshifratorlar ustida tadqiqotlar o’tkazish

5 - Tajriba ishi. Mavzu: SHifratorlar va deshifratorlar ustida tadqiqotlar o’tkazish.
Ishning maqsadi: SHifratorlar va deshifratorlar haqidagi nazariy bilimlarni o’rganib, ularning asoslarini urgangan xolda ular ustida amaliy tadkikotlar utkazish hamda ularda amaliy kunikma xosil kilishdan iborat.
Masalaning qo’yilishi:

1. 
   SHifratorlar va deshifratorlar ishlash tamoyillarii o’rganish.
   
2. 
   Kontakt asosida qurilgan o’nli-ikkili deshifrator modeli ustida tadqiqot o’tkazish.
   
3. 
   Kontakt asosida qurilgan ikkili- o’nli deshifrator modeli ustida tadqiqot o’tkazish.
   
4. 
   SHifrator ustida tadkikotlar utkazish.
   

DESHIFRATORLAR


1. Deshifrator kirish yo’llarini ko’paytirish usullari

Ko’p xonali kirish kodini boshqa qonunga mos chiqish kodiga o’zgartiruvchi mantiqiy uzel kodlashtiruvchi qurilma deb yuritiladi.

Deshifrator yoki dekoder bu ikkala kodni unitor kogda o’zgartiruvchi va kodlashtiruvchi qurilmadir. Dekoderda m chiqish yo’lidan faqat bitta chiqish yo’lida aktiv xabar paydo bo’ladi va bu chiqish yo’lining nomeri kirish yo’llaridagi ikkilik sanoq sistemadagi songa mos. Deshifratorning shartli belgilanishi.
Agar deshifratorda n kirish yo’li bo’lib, chiqish yo’llarining soni m=2ⁿ bo’lsa, bunday deshifrator to’liq deshifrator deb yuritiladi. Aks xolda m<2ⁿ deshifrator noto’liq yoki to’liq emas deyiladi.
Deshifratorning kirish yo’llarini ko’pincha ketma-ket tartib raqamlarda belgilanmasdan, 2 lik sonlarning xona qiymatlari bilan belgilanadi. Masalan: 1,2,4,8,16......

SHartli belgilanishda kirish va chiqish yo’llari soni quyidagicha ko’rsatiladi. DC (3-8), (4-16),(4-10) va h.

Deshifrator ishini quyidagi funktsiyalar orqali ko’rsatish mumkin.
Masalan: DC (3-8).
y₀=a₂a₁a₀; y₁=a₂a₁a₀; y₂=a₂a₁a₀; y₃=a₂a₁a₀;
y₄=a2a1a0;.............y₇=a₂a₁a₀.
Keltirilgan mantiqiy funktsiyalar mantiqiy elementlar yordamida amalga oshirilsa, eng sodda deshifratorning sxemasi xosil bo’ladi. Bunday deshifrator chiziqli deshifrator deb nomlanadi.

Deshifratorlarda ko’pincha qo’shimcha ruxsat beruvchi kirish yo’li Ye mavjud. Agar Ye=1 bo’lsa, deshifrator ishlaydi, ya’ni bitta chiqish yo’lida aktiv xabar bor. Agar Ye=0, deshifratorning xamma chiqish yo’llarida, kirish xabarlardan qat’iy nazar, aktiv bo’lmagan xabar mavjud.
Ko’p IMS Ye kirish yo’li invers qilinadi. Ye kirish yo’lli deshifratorlarini ba’zan dekoder-demulьtipleksor deb yuritiladi va DS o’rniga DX yoziladi.
164-rasm. Deshifrator sxemasi

1. Kaskadli deshifratorlar. (Pog’onali deshifratorlar).

Kirish kodini katta xonalari 1-pog’onadagi DC(2-4) ulangan xolda uning chiqish xabarlari 2- pog’onadai deshifratorlarga ruxsat beruvchi xabar vazifasini bajaradi. Kirish so’zining kichik xonalari 2 pog’onadagi xamma deshifratorlarga ulangan bo’ladi, lekin deshifratordan bittasi ishlaydi. To’rtta so’zning xonalari turlicha bo’lishi mumkin. Keltirilgan kirish misolda 2 ta va 3 ta xonali guruxga bo’lingan. Aslida turlicha bo’linganda, turli sxemalar mavjud bo’ladi.

Agar pog’onalarning soni xonalar soniga teng bo’lsa, bu xolda piramili deshifrator xosil bo’ladi. Bu deshifrator eng kam tezkorlikka ega.

1
65-rasm. Kaskadli deshifratorning sxemasi